Д. Ш. Хамдамова "Микрокристаллик целлюлоза технологияси"

В монографии проанализированы технологии микрокристаллической наноцеллюлозы из хлопковой и древесной целлюлоз и целлюлозы, полученной из стебля лекарственных растений и бахчевых культур. Обобщены результаты экспериментальных исследований авторов по получению МКЦ из альтернативного сырья. Она рассчитана для исследователей в области получения и переработке целлюлозы.

date_range Год издания :

foundation Издательство :Издательские решения

person Автор :

workspaces ISBN :9785006206656

child_care Возрастное ограничение : 18

update Дата обновления : 28.12.2023

; классификацияси – органик модда; ранги о?. Целлюлоза полисахаридлар туркумига киради. Пахта целлюлозанинг полимерланиш даражаси 20000—30000 гача ети- ши мумкин. Пахта целлюлозани ажратиб олиш ва о?артириш натижасида унинг полимерланиш даражаси 1500—2000, ё?оч целлюлозаники эса 800 – 1200 гача пасаяди.

Полисахаридлар

Полисахаридлар – ю?ори молекулали углеводлар, мо- лекулалари чизи?ли узун ёки тармо?ланган занжирсимон глюкозид бо?лари билан бириккан моносахарид ?олди?лар- дир. Гидролиз натижасида моносахаридлар ёки олигосаха- ридлар ?осил бyлади. Полисахарид, унинг макромолекуласи ?-D-глюкопиранозанинг элементар звеносидан ташкил топган бyлиб, 1 – 4 глюкозид бо?лари билан бо?ланган:

Полисахаридлар тирик организмда захира (крахмал, глико- ген), структура (целлюлоза, хитин) ва бош?а функцияларни ба- жаради.

Полисахаридлар ё?очсимон целлюлоза таркибли yсимлик- ларни гидролизлаш натижасида ?ам ?осил бyлади. Мисол учун, ё?очга кислота билан ишлов бериш жараёнидаги полисахарид- ларни гидролизланиш механизми.

Ё?очнинг осон ва ?ийин гидролизланувчи полисахарид- лари

Полисахаридлар макромолекуласидаги глюкозид бо?лари уларни гидролитик деструкцияга олиб келади. Гидролитик дес- трукция натижасида полисахаридларнинг узилган жойига сув элементи Н ва ОН бирикади. Гидролиз тyла бyлмаганда поли- сахаридларнинг полимерланиш даражаси (ПД) камаяди, барча глюкозид бо?лари парчаланганда полисахарид моносахарид- ларга айланади. Глюкозид бо?ларининг узилган жойларида янги охирги звенолар ?осил бyлади.

Ё?оч полисахаридларини кислота му?итида гидролиз- лаш жараёнининг тезлиги иккига бyлинади – осон ва ?ийин гидролизланувчи. Бу бyлинишга сабаб полисахаридларнинг уст структура тузилишига (надмолекуляр структура) бо?- ли?. Полисахаридларни суюлтирилган кислота эритмаларида (2—5% НСl, 100

C) гиролизлашда – осон гидролизланувчи; кон- центрланган кислоталарда (70—80% H

SO

ёки 40—42% НСl, 25

C) – ?ийин гидролизланувчи. Осон гидролизланувчи поли- сахаридларга гемицеллюлоза ва аморф полимерлар киради. ?ийин гидролизланувчи полисахаридларга эса целлюлозали гемицеллюлоза, целлюлоза билан кристалланиб ?олган пара- кристаллик ?исми ва унинг микрофибриллари киради. ?уйида- ги схемада ё?очнинг углеродли ?исми ва тyла гидролизланган ма?сулотлари келтирилган.

Полисахаридларнинг му?им вакиллари – крахмал, инулин, хитин, гликоген.

Крахмал, yсимликнинг му?им захира полисахариди ва ка- такли деворининг компоненти ?исобланади.

Инулин, фруктоза полимери, крахмал yрнини босувчи диа- бетикларнинг озу?аси ?исобланади. Бундан таш?ари, у буйрак клиренсида назоратловчи модда вазифасини бажаради.

Хитин, N-ацетилглюкозаминани гомополимери, ? (1?4) ?олатда бо?ланган, у скелетнинг таш?и ?оби?идаги майда ?а- шоратлар (насикомы) ва шилли?урт кабиларнинг ?оби?ининг асоси ?исобланади.

Гликоген, жониворларнинг му?им захира полисахариди, жи- гар ва мускул таркибида мавжуд. Гликогеннинг синтез ?или- нишини ва парчаланишини гормонлар назорат ?илади. Толали хом ашёлар (дарахт ва бош?а yсимликлар) дан целлюлоза ?ис- мини ажратиб олишда гидролизга учратилади. Гидролиз сувда, иш?орий ёки кислотали эритмаларда олиб борилади. Бу жара- ёнда осон ва ?ийин эрийдиган полисахарид вакиллари эритма- га ажралиб чи?ади. ?уйида целлюлоза олишда поя таркибидан ажралиб чи?адиган полисахаридларнинг вакиллари келтирил- ган.

– Амилоза – салкам тармо?ланмаган глюкоза полимери, ? (1?4) бо?и билан бо?ланган. Бир неча минг глюкозали ?ол- ди?лардан таркиб топган бyлиши мумкин. Амилоза – амило- пектин билан крахмалдан иборат. ?уйида улардан намуналар келтирилган.

Ксилоза

– Альдопентозлар. Уларда саккизта ?ар хил стереоизомер- лар бyлиши мумкин:

D-рибоза L-рибоза D-ксилоза

L-ксилоза D-ликсоза L-ликсоза

?осил бyлади:

Целлюлозанинг тузилиши. Целлюлоза чизи?ли гомопо- лимер, D-глюкозиднинг юзлаб ёки yн минглаб ?олди?ларидан таркиб топган. Глюкозалар фрагменти ? (1?4) – гликозид бо?ла- ри ор?али бо?ланган. Бу кyринишдаги мономер звенолари би- рикмаси целлюлозани ? (1?4) – гликозид бо?лар, характери бо- ш?а глюкоза гомополимердан фар?ланади: крахмал ва гликоген. Крахмал амилозалардан фар?ли унинг молекуласи спиралсимон, целлюлоза молекуласи чyзи? стерженли конфигурацияга эга.

Целлюлозанинг физик хоссалари. Целлюлоза – о? ?атти?, тур?ун модда, 200°С гача ?издирганда парчаланмайди. Ёнувчи модда, yз-yзидан ёниш ?арорати (алангаланиш) -275°С, пахта целлюлозасининг yз-yзидан ёниш ?арорати -420°С. 2016 йили П. Дауен?ауер, Ч. Крумм ва Ж. Пфандинерлар томонидан та- жрибалар асосида целлюлозанинг сую?ланиш ?арорати 467°С эканлиги ани?ланган. Целлюлоза сувда, паст концентрация-

ли кислоталарда ва кyплаб органик эритувчиларда эримайди. Фа?ат унинг гидроксил гуру?ларининг кyплиги ?исобига ги- дрофилл ?исобланади (намланиш бурчаги 20—30°). Целлюлоза ?идсиз, таъмсиз. Шу сабабли унинг структуравий yзгарган ми- крокристалл кyриниши – Е460 маркаси ози?-ов?ат саноатида ?yшимча yрнида ?yлланилади. Целлюлоза кyплаб микроорга- низмлар иштирокида биодегидратацияга учрайди.

Целлюлозанинг кимёвий хоссалари. Целлюлоза глюкоза молекулаларининг ?олди?ларидан таркиб топган бyлиб, у цел- люлозанинг гидролизи натижасида ?осил бyлади:

(С6Н10О5) n + nH2O = nC6H12O6.

Сульфат кислота ва йод эритмаси билан гидролиз натижаси- да целлюлоза мовий рангга yтади. Нитрат кислота билан реак- ция натижасида нитроцеллюлоза (тринитрат целлюлоза) ?осил ?илади:

Целлюлозани сирка кислотаси билан этерификациялаш жа- раёнида триацетат целлюлозаси ?осил бyлади:

Похожие книги


Все книги на сайте предоставены для ознакомления и защищены авторским правом