Сырдык курус
А. К. Никифорова
«Ким эрэ этиэ?э кинилэр улугуруу кэмин о?олоро диэн. Оттон би?иги бэйэбит ону ылыммаппыт. Би?иги икки тутул уларыйыытын быы?ык кэмин т????т?н-тахсыытын эппитинэн-хааммытынан билбит, ??рэххэ социализм бириэмэтигэр киирэн баран, капитализм тыына биллэн эрэр букатын атын кэм?э б?тэрэн, олох киэ? аартыгар ?ктэммит дьикти дьыл?алаах к?л??нэ буолабыт. Бу сэ?эн би?иги к?л??нэбитигэр ананар…».
?с кыыс ол уустук кэм?э тус суолларын-иистэрин булуналлар, т????лээх-тахсыылаах олох очурун-чочурун то?уурдарыттан м?чч? к?т?лл?р, тапталы, дьолу к?рд??ллэр.
Никифорова Айталина Константиновна
Сырдык курус
Быы?ык кэм сааскы дьыбардара
Умнуллубат онус кылаас, бастакы таптал дьикти саа?а, Сэргэлээх уоттара… До?отторбут барахсаттар… Олох диэн дьикти айан аргыстара… Ити темаларга хас к?л??нэ аайы бэйэтэ суруйааччылардаах, история Аал Луук Ма?ыгар быспыт кэрчик кэмнэрдээх. Бу кинигэ эмиэ Таптал, Эдэр саас, ?т?? санаа, К???л, Кырдьык ту?унан.
Саха оло?у анааран к?р??т?нэн туох барыта икки ?р?ттээх: ?ч?гэй ку?а?ана суох буолбат, ку?а?ан ?ч?гэйэ суох буолбат. ?т?? уонна м?к? сиэтти?э сылдьаллар. Иитии диэн ки?и м?лт?х ?р?ттэрин кыана туттарын, ?т?? ?тт?н ??ннэрэргэ ба?алаах, дьулуурдаах буоларын сити?ии буолар. Онуоха удьуорунан бэриллибит утум хаан дьайыытын ким да кы?ыйан кэби?эр кыа?а суох. Т??? да олох очурдара атыйахтаах уу курдук дьалкыйан, ???э-аллара бырахталлар, т?р?т уус ки?и санаата у?ун, к?хс? киэ? буолан т??рэ?э т??нэстибэт, ар?а?ыттан тэ?иинин м?чч? ы?ыктыбат.
Саха т?р?т итэ?элэ ??рэтэринэн, «?т?? ки?иэхэ дьыл?а хаан дьолу ?л??лээн хаалларар» диэн с?р?н санааны са?ар бу кинигэ автора Айталина Никифорова.
Кинигэ арыйар историческай кэмэ – би?игини тургутар быы?ык бириэмэ сыллара. Кинигэ геройдара – ??лээннээхтэрбит, Саха сирин араас улуустарын олохтоохторо. Били кытайдар этэллэринии, быы?ык кэм?э олорор диэн алдьархай, та?ара ону эрэ биэрбэтин. Оттон би?иэхэ биэрбит. «Быста-быста сал?анар, ?л?-?л? тиллэр» олох стратегиялаах саха омук били??и к?л??нэтигэр. Онно, дьэ, ким уйана-хатана, б??? о?оруулаа?а, утумнаабыт майгыта-сигилитэ, са?аны сатабыллаахтык ылынара барыта – олох тургутуутун этинэн-хаанынан к??н к?рс?? сытыы кылыс охсуулара, охсу?уулара – бу кинигэ умсугутуулаах кэпсээнэ.
1986 сыл. Балыырдаах айдаан ааспыта 25 сыла туолла. Сэргэлээх студеннарын баттаммыт-ата?астаммыт абаларын-саталарын ой дуораана дьыл?а кылын кирсин ты?атан эдэркээн тапталы ?рэйбитэ. «Ким кыахтаах – ол байы?» диэн ??нэ-тэ?иинэ суох барыы элбэх саха ыччатын суорума суоллаабыта, м?к? дьаллыктарга тэппитэ. Советскай тутул суостаах сууллуутун содула ?г?с ?лэ?ит дьону тэмтэриппитэ, «демография кириэ?ин» к?л?г?нэн сабардаан, кырдьа?астары т?ргэтэппитэ, ыччаты т?птээх ыал ийэтин-а?атын оло?уттан огдолуппута.
Маннык ?йэлэр кирбиилэригэр б?р??кээбит быы?ык кэм к?ст??лэрин ту?унан сахалыы сайа?ас тылынан и?ирэхтик, баары баарынан к?рд?р?р айымньылартан бу кинигэ, араа?а, биир бастакылара буолуо.
А.К. Никифорова – республика?а биллэр номо?он тыллаах-?ст??х, хорутуулаах ?йд??х-санаалаах, к?н? майгылаах суруналыыс. Киниэнэ барыта дь??рэлээх, барытыгар нэмин булан, аа?ааччыга итэ?эйэн, этиллибэтэ?и да ?йд???р кэпсэтиигэ ы?ырар. Аныгы суруйар дьахталлар айымньыларын ис хо?ооно кинилэр ис туруктарын тургутуу курдук ылыныахха с?п. Айталина Никифорова идэтийбит дьо?уна, сиппит-хоппут айар дьо?ура дь??гэлии исти?-и?ирэх, ийэлии с?бэ?ит, о?олуу а?а?ас. Ону ылынан киниэхэ дь??рэлэ?э сатыыргын кинигэ аа?а олорон билинэ?ин.
Кинигэни уугар-хааргар киирэн, барытын бэйэ? олоххун кытта сы?ыары тутан, холобурдаан, ылынар-ылыммат м?кк??ргэ аа?а олордоххуна б?тэ охсо хаалбытын ?йд??б?кк? да хаала?ын. Оннук умсугутуулаах. Бэлиэр до?ордоспут, сэ?эргэспит, ?йд?сп?т кыргыттары? м?сс??ннэрин кинигэ чараас ха?а саба тардан кэбистэ. Сырдык курус куу?а хаалла, с?рэххэ с??н?.
Са?а кинигэни к??тэ хаалабын… Са?а сырдык куру?у…
Ульяна Винокурова,
социологическай наука доктора, Ил Т?мэн 1993–2001 сс. народнай депутата
Сырдык курус
К?н сирин к?рд?рб?т, к?ннээх о?о саа?ы бэлэхтээбит, очура суох эдэр саа?ы биллэрбит,
олоххо бигэтик ?ктэннэрбит, ийэ му?ура суох тапталын толору ыймахтаппыт
тапталлаах ийэбэр Мария (Валентина) Андреевна Багдасаева?а аныыбын
Сааскы ылаа?ы киэ?э. К?н, са?ахха са?ыан ба?арбатахтыы, кытархай сарда?аларынан тугу эрэ эрэннэрэрдии, инники барыта кэрэ, ??т тураан буолуо?ар итэ?этэрдии, ы?ыахтана оонньуур. Салгы??а т?птэ унаар буруотун минньигэс сыта дыргыйар. ?ч?гэйиэн! Аайа ис-и?иттэн дуо?уйан, ??р??х-к?т??х санаата киирэн кэллэ. Б?г?н ийэтиниин олох-дьа?ах комбинатыгар cакаастаан тиктэрбит муус ма?ан, мааны да мааны былаачыйатын ылан кэлбиттэрэ. Кыыс, хо?угар киирэн, кичэллээхтик ыйанан турар былаачыйатын ыскааптан та?аарда. Солко та?ас, с?р??н?нэн илгийэн, кыыс чараас тириитин имэрийэргэ дылы. Аайа былаачыйатын эмиэ кэтэн к?р??н ба?арда. Халаатын устан элитэн баран, муоста?а со?уллар ??т ма?ан былаачыйатын сэрэнэн кэтэн, сиэркилэ?э тиийдэ. У?ун хойуу батта?ын санныгар намылыта ыста. Кини иннигэр хойуу хаастаах, чо?улуччу к?рб?т арылхай хара харахтаах, сып-сырдык сэбэрэлээх кэрэчээн бэйэлээх кыыс тургутардыы к?р?н турар. Кыыс к?л?гэр биллэр-биллибэттик мичээрдээн ылла. Онтон ??к??лээн эргичи?нээн барда. Кыара?ас хо?о биирдэ кэ?ээн, б?т?н дыбарыас саалатыгар кубулуйда. Кыыс, Наташа Ростова бастакы баалыгар ??к??л??р?н хара?ар о?орон к?р?н, хо?ун биир гына вальстаан эргичи?нээтэ.
– Аайа, выпускнойгар да кэппэккэ сылдьан, былаачыйа?ын киртитэн кэби?ээйэ?ин, – ийэтин сымна?ас куола?а и?илиннэ.
– Маама, бэйэбэр на?аа барар дии? – кыыс ийэтин иэдэ?иттэн сыллаан ылла.
– Чэ, чыычаах, устан ыйаан кэбис, – ийэтэ кыы?ын диэки сымна?астык к?р?н кэбистэ. «А?абыт кыы?а та?ара табатын курдук кэрэ буола улааппытын к?р?р? буоллар, т??? эрэ ??рэр этэ» диэн санаа охсуллан, эдэр дьахтар ?р? тыынан ылла.
Эргэ мас оскуола б?г?н мэктиэтигэр сырдаабыкка, кэ?ээбиккэ дылы. ?р?? лыах курдук та?ныбыт кыргыттар к?т?-дайа кустуктаналлар, бу ураты к?н долгуйан имнэрэ тэтэрэн, ситэн-хотон, эдэр саас эрчимэ хааннарыгар оонньоон, кэрэтийэн да к?ст?лл?р! Уолаттар, ?р?? сорочкаланан, хаалтыстанан, са?а к?ст??м кэтэн, эмискэ боччумура т?сп?ттэр. О?о саастарыттан салла ??рэнэн хаалбыт дириэктэрдэрэ эмиэ биллэ долгуйбут к?р??нээх, бэ?э?ээ??э диэри м???-этэ сылдьыбыт бэйэтэ б?г?н о?олорун кытта тэ?нээ?ин курдук кэпсэтэр. Т?р?пп?ттэр оскуола спорт-саалыгар тардыллыбыт у?ун остуол тула ас тардан т?б?г?рэллэр.
– Аайа, кэл эрэ, би?иги кылааспытыттан Маша суох дии. Туох буолбута буолла? – кыргыттар идэлэринэн кыра кылаастан салайтара ??рэнэн хаалбыт дь??гэлэригэр с??рэн кэллилэр.
– Маша?а дьиэтигэр баран кэлиэх. Лера, Света миигин кытта барсы?, —кыыс дьа?айда.
Кыргыттар, сиргэ со?уллар ?р?? былаачыйаларын ?р? тардан баран, Советскай уулусса устун буору бур?атан, Маша дьиэтигэр тэбиннилэр. Тохтоло суох с??р??нэн, а?ылаан-мэ?илээн кэлэн, ааны дохсуннук то?суйдулар. Эппиэт суох. Аайа ааны тардыбыта, а?а?ас эбит.
– Маша, бааргын дуо? – сырдыктан эмискэ хара?а к?р?д??ргэ киирбит кыргыттар тугу да арааран к?рб?тт?р.
Арай, т?гэх хоско кимнээх эрэ ботур-ботур кэпсэтэллэрэ и?иллэр. Кыргыттар, куттаммыттыы дук-дах туттан, хос диэки бардылар.
– Маша, би?иги кэллибит. Кылаастан эн эрэ суоххун. Туох буоллу?, ыарыйды? дуо? – Аайа сэрэнэн хо?у ???й?н к?рд?. Маша оронугар умса т??эн ытыы сытар эбит. Аттыгар ийэтэ кыы?ын ааттыы сатыы олорор.
– К?р эрэ, староста? кэллэ. Бу былаачыйа туох да ку?а?ана суох. Олус ?ч?гэй оруосабай дь???ннээх, эдьиийи? выпускнойугар биирдэ эрэ кэппитэ ээ, – Варвара Ивановна ки?и хара?а эрэ саатыах ча?ылхай оруосабай былаачыйаны тэлимнэтэр.
– То?о мин олохпор биирдэ буолар оскуоланы б?тэрэр баалбар эмиэ эдьиийим эргэтин кэтиэхтээхпиний?! – Маша ?сс? тэптэн, улаханнык ытаан барда.
– Маша, оргууй буол эрэ! Ки?и уйул?атын хамсатан, туох эрэ алдьархай буолбутугар дылы! Бэйэтэ бастаан бу былаачыйаны кэтиэм диэн с?б?лэспитэ ээ… – кыыс ийэтэ кыргыттарга бы?аарар.
– Мин санаабар, туох да ку?а?ана суох былаачыйа. Арай, уолугар уонна тэллэ?эр куру?уба тигэн биэрэр ки?и на?аа бэрт буолуо эбит, – диэн баран Света Варвара Ивановна диэки ыйытардыы к?рд?.
– Уой, куру?уба араа?а баар ахан! – диэн баран, кыыс ийэтэ, чэпчэкитик ойон туран, хостон с??рэн та?ыста.
Дьахтар ?р гыммата, м????чч?к му?унан уурулла сылдьыбыт та?ас сыыстарын, куру?уба араа?ын туппутунан киирэн кэлэн, абыраата?ына кини эрэ абырыа диэбиттии, о?о курдук Света?а куду уунна.
– Маша, к?р эрэ, бу боро? ??н??х куру?уба эн ырбаахыгар олус барсар. Билигин букатын са?а буола т????! – Света эрэллээхтик эппитигэр, ытаан санна эппэ?нии сыппыт кыыс уоскуйа бы?ыытыйда.
– Чэ, Маша, тур, кэт! Оттон би?иги куру?убаны т?ргэнник тигэн биэриэхпит, – Аайа этии киллэрдэ.
Кыргыттар дь??гэлэригэр былаачыйатын кэтэртилэр, Света куру?убаны тэ?нии-тэ?нии кырыйталаата, онтон бары кичэллээхтик тигэн бардылар. Сотору аныгы муода?а соччо эппиэттээбэт былаачыйа уларыйа т?стэ. Света Маша синньигэс биилигэр куру?убанан бэртээхэй кур о?орон баайан кэбиспитигэр, букатын да?аны атын к?ст?? буола т?стэ. Маша сирэйдиин-харахтыын сырдаата, сымсатык туттан-хаптан батта?ын ?р? анньынна, уо?ун помаданан тэтэртэ.
– Сыллыый, на?аа да кэрэ буола т?стэ?и? бу! Дь??гэлэргэр махтан! – Варвара Ивановна кыы?ын к?р?н с?рдээ?ин астынна.
Кыргыттар Машаларын сиэппитинэн с??р??нэн оскуолаларыгар кэлбиттэрэ, хайыы-?йэ уопсай линейка буола турар эбит.
– Хайа, бу ханна с?тэ сырыттыгыт? Директор туйгун ??рэхтээхтэргэ бастакынан аттестаты туттарда, эйигин ааттаан б??? буолла! – кылаастарын салайааччыта Маргарита Дмитриевна Аайаны м??? то?уйда.
Кыргыттар са?ата суох миэстэ булан олорон истэхтэринэ:
– Андреева Аайа Николаевна! – микрофонунан дириэктэрдэрин са?ата ньиргийдэ. – Оскуолабыт баарсуох киэн туттар ??рэнээччитэ, солбуллубат кылаас старостата, хомсомуол кэмитиэтин солбуйааччы бэрэссэдээтэлэ. Кэл, сыана?а тахсан, сити?иилээхтик ??рэммиккин туо?улуур аттестаккын тутан кэбис!
Со?уччу ба?айытык кини аатын ааттаабыттарыттан, ??рэнээччини мээнэ хай?аабат, олус ирдэбиллээх дириэктэрдэрэ дарбааннаах тылыттан кыыс долгуйан с?рэ?э к??скэ тэптэ, с??рэн тахсан Дмитрий Егорови?ы кытта илии туту?ан, аттестатын ылла.
– Аайа, тохтуу т?с! – Ваня Семенов «Смена» фотоаппаратынан хаартыска?а т??эрэн к?л?м?рдэттэ.
О?олор биир-биир сыана?а тахсан аттестаттарын туппуттарын кэннэ та?ырдьа хаартыска?а т???? т?б?гэ буолла: уолаттар икки ыскамыайканы а?алан уурдулар, учууталлар, т?р?пп?ттэр инники эрээккэ кэккэлэстилэр, о?олор ыскамыайка?а икки эрээтинэн турдулар. Оскуола кылаабынай хаартыска?а т??эрээччитэ Ваня хамаанда кытаана?ын т??эрдэ. «А», «Б» кылаастар уочаратынан т?сп?ттэрин кэннэ, аны иккилии-?ст?? буола-буола т????н ба?алаах элбээн, Ваня уол олох да?аны солото суох буолла. ?с арахсыспат дь??гэлиилэр – Аайа, Света, Лера – окумалларыттан туту?ан, ??рэн мичили?эн хаартыска?а т?ст?лэр.
О?олор суугуна?ан кэлэн, спорт саала?а П буукубанан тардыллыбыт мааны остуол тула олордулар. Учууталлара биир-биир туран ??рэппит о?олоругар ?т??н? ба?арар тыллары эттилэр.
– Мин о?олорбун т?рд?с кылаастан ылбытым. Бытары?ан кыра да дьон этилэр. Ол бэйэлэрэ бу ситэн-хотон олороллор! Кинилэр миэхэ син биир о?олорум кэриэтэ олус к?нд?лэр, бастакы выпустарым буоллахтара. О?олоор, э?иги хас биирдиигит ким-туох ки?и буолан турарыгар мин тус эппиэттээх курдук сананабын, онон э?иги би?иктээбит оскуола?ыт, учууталларгыт аатын т??эн биэрбэт курдук дьа?аныахтааххыт. Билэргит курдук, билигин оскуола кэнниттэн производство?а ?лэлии барыы тохтоон турар. Хайа ??рэххэ бараргыт – к???лг?т. Ким да?аны э?игини к????нэн ферма?а хаалларбат. Бэрт буолбат дуо? Ол гынан баран т?р??б?т, улааппыт дойдугутун, оскуола?ытын, учууталларгытын умнаайа?ыт… – онус «А»-лар кылаастарын салайааччыта Маргарита Дмитриевна ис с?рэ?иттэн долгуйан б?т? бэрдэрдэ.
«Ама, хайаан умнуохпунуй оскуолам барахсаны, т??? да эргэрэн эркинэ хараардын, муостата оллур-боллур буоллун, миэхэ син биир к?нд?. Манна би?иги аа?арга-суоттуурга ??рэммиппит, ?ч?гэйи-ку?а?аны араарар буолбуппут, до?ордо?уу диэн тугун билбиппит. Дьи?нээх учууталлар диэн би?иги оскуолабытыгар бааллар. Бу Маргарита Дмитриевна, Валентина Андреевна, Надежда Ивановна, Иван Петрович курдук дьоно суох олохпун сатаан санаабаппын». Аайаны ити санаатыттан дь??гэтэ Лера аралдьытта:
– Доо, мин оскуолабын ха?ан да умнуом суо?а! Учуутал ??рэ?ин б?тэрэн баран эргиллэн кэлэн ?лэлиэ?им!
– Билэбин. Эн кыра эрдэххиттэн учуутал буолуоххун ба?ара?ын дии. Мин эмиэ оскуолам ту?унан саныы олоробун. Ха?ан да умнубатым буолуо…
Сотору музыка ньиргийдэ. Биир бириэмэ?э бобуулаах буола сылдьыбыт «Чингиз-хан» б?л?х эрчимнээх ырыата кыракый оскуоланы биир гына толорон кэбистэ. Кыргыттар, уолаттар, ону эрэ к??тэн олорбут дьон курдук, ойон туран ??к??лээбитинэн бардылар. Аайа а?ыйах сыллаахха диэри пионер-ба?аатайдаабыт, билигин оскуола?а иитэр ?лэ?э завуч Варвара Аркадьевна кимнээ?эр эрэ итийэн-кутуйан туран ??к??лээн барбытын к?р?н, ахсыс кылааска сылдьан, комсомольскай аттестацияны туттарбытын санаан кэллэ. Кини аттестацияны тутар кабинекка идэтинэн кылаа?ын о?олоруттан бастакынан киирбитэ. Хос ортотугар у?ун остуол тардыллыбыт, оройуон хомсомуолун тэрилтэтиттэн оскуола ?лэтигэр инструктор баар, оскуола иитэр ?лэ?э заву?а, хомсомуол алын с??????н тэрилтэтин бэрэссэдээтэлэ, онус кылаас комсордара, аттестацияны барар кылаастар салайааччылара уонна пионер-ба?аатай кэчигирэспиттэр этэ.
– Ахсыс «А» кылаас старостата, оскуола хомсомуолун тэрилтэтин к?хт??х чилиэнэ Аайа Андреева, – оскуола хомсомуолун тэрилтэтин салайааччыта Фая кыыс хамыы?ыйа?а били?иннэрбитэ.
– Аайа, оскуола кэнниттэн ханнык идэни талар санаалааххыный? – оскуола инструктора хомсомуол устаабыттан боппуруос биэриэ диэн кэтэ?эн олорбут ки?иэхэ со?уччу ыйытыы буолла.
– Бакаа бы?аарына иликпин.
– Аайа тылга олус дьо?урдаах. Нуучча тылын олимпиадатыгар кыттан, наар басты?нар ахсааннарыгар сылдьар. Мин саныахпар, кини тыл ??рэ?эр киирэн, кэлин науканан дьарыктаныа?а, – кылаа?ын салайааччыта то?о эрэ куттаммыт курдук хап-сабар эппиэттии о?уста.
– Оттон ыччат лиидэрин бы?ыытынан райкомолга ?лэлиэххин ба?арбаккын дуо? Би?иэхэ эдэрдэр наадалар.
– Суох, мин суруйааччы буолуохпун ба?арабын, – диэбитин Аайа кулгаа?а эрэ истэн хаалла.
– Суруйааччы даа… – инструктор бы?аарыыта суох унаарытта.
– Ханнык музыканы ордорон истэ?ин? – пионер-ба?аатай Варвара Аркадьевна туо?уласта. Араа?а, ыйытыахха эрэ диэн ыйытта бы?ыылаах.
– Ордук омук музыкатын с?б?л??б?н. Итальянскай эстрада, Аманда Лир, «Абба», «Арабески», «Бони-М», «Чингиз-хан»…
– Кылаас старостата, туйгун ??рэхтээх комсомолка буолан баран, хайдах «Чингиз-хан» курдук буортулаах музыканы истэ?ин? Сэбиэскэй сойуу?у ???эн ыллыылларын билбэккин дуо?! – Варвара Аркадьевна кыы?ыран ?р? хабылла т?стэ.
– Кырдьык, ба?аатайгыт саамай с?пк? этэр. Сэбиэскэй тутулу ахсарбаттык ыллыыр омук ырыа?ыттарын истии «политическая близорукость» диэн буолар. Онон, Варвара Аркадьевна, бу боппуруоска оскуола ??рэнээччилэрин кытта салгыы ?ч?гэйдик ?лэлиэххитин наада, – хомсомуол инструктора этии киллэрдэ.
Оттон б?г?н ким да?аны «политическая близорукость» аатырбыт музыканы тохтоппот.
Демис Руссос толоруутугар бытаан музыка тыа?аабытыгар, Аайа иннигэр Ваня биирдэ хорус гына т?стэ.
– ??к??л??б?т? – уол аатта?ардыы кыыс хара?ын ???й?р.
– Чэ, – кыыс, идэтинэн аккаастанан силбиэтэнэн кэби?иэн санаан баран, туттунна. Т???т?н да и?ин, б?г?н выпускной бааллара буолла?а дии.
«Ушел от нас последний день, как исчезает в полдень тень…». О?олор бары да с?б?л??р ырыаларын алыптаах музыкатыгар уйдаран ??к??лээтилэр. Арай, сааланы биир гына с?рдээх эрчимнээхтик, имигэстик туттан-хаптан биир паара вальстыыр. Оруосабай дь???ннээх былаачыйалаах кыыс биир кэм эргичи?нээн олорор. Кылаас басты? ??к????тэ Маша Петя Тарабукины кытта тапсан да вальстаан элээрдэ сылдьар! Петя бу курдук ?ч?гэйдик ??к??л??рэ биллибэт этэ, бары да со?уйан хааллылар. Кыргыттар б?г?н Петяны атын харахтарынан к?рд?лэр. Будьурхай батта?ын ?р? анньыммыт, кимиэхэ да суох от к???э ??н??х вельвет бинсээктээх, оруосабай ырбаахылаах, кытархай атлас платогун бинсээгин т????гэр иилиммит – уол да уол! Кини б?т?н киэ?эни бы?а Машаттан арахпата?ын кыыс аймах кыра?ы хара?а эмиэ бэлиэтии к?рд?.
– О?олоор, биэрэккэ баран дьаарбайабыт дуо? – Аайа биэчэр т?м?ктэниитигэр этии киллэрдэ.
?р?? т??н дьэ?кир, сып-сылаас суор?анынан орто дойду маанылаах о?олорун ара?аччылаан б?р?йб?ккэ дылы. О?олор, ырыа-тойук аргыстаах биэрэккэ тиийэн баран, чуумпутук уста сытар Б?л?? эбэ хотун са?а?ар к?н кытархай са?ар?аларын ы?ан, умсан эрэр кэрэ к?ст??ттэн талбааран, чочумча са?ата суох бардылар. Оскуола боруогун атыллаан улахан дьон оло?ор ?ктэммит эдэр-кээн уолаттар, кыргыттар о?о саастарын к?н?н б?тэ?иктээхтик к?р?н хаалбыттарын с?рэхтэринэн курдаттыы сэрэйэн бу курдук турдулар…
* * *
– Аайа, эн куоракка ??рэнэ бардаххына, мин бу т??рт эркини к?рб?т?нэн со?ото?ун хаалабын. Эдьиийи? Ленинградка ??рэнэ сылдьар, идэтинэн манна тыа сиригэр ?лэ булбата чуолкай. Онон эдьиийим аахха да чуга?ыы таарыйа киин сиргэ к???р?м дуу? – сарсыарда чэйдии олорон ийэтэ у?уннук иитиэхтээбит санаатын ?ллэ?иннэ.
– Маама, оттон онно баран ханна олороору гына?ын?
– Бакаа эдьиийи? аахха, тетя Надялаахха, олоруом. Таайы? Семен Павловичтыын ол ту?унан кэпсэппитим. Кини ?йэтин тухары тыа ха?аайыстыбатын министиэристибэтигэр ?лэлиир дии, куоракка кэлэн идэ?инэн балыы?а?а ?лэлээтэххинэ, квартираны икки кулгаа?ын курдук к?р??? суо?а диир. Арай «Птицефабрика» ?лэ?иттэригэр дьиэ тутан эрэллэр ???. Куоракка тиийдэхпинэ, ол тэрилтэ?э ?лэ?э киллэриэм диир.
– Онно туох ?лэ?ит буола?ын?
– Билбэппин, к?ст?н и?иэ. Маама ханнык да ?лэттэн ча?ыйбатын билэ?ин буолбат дуо? – Татьяна Иннокентьевна кыы?ын т?б?т?ттэн имэрийэн ылла.
Аайа ийэтиниин куоракка к???рд?? хомуммуттара хас да хонно. Ханна да хамсаабакка биир сиргэ олорбут ыал мала-сала элбэх да буолар эбит. Татьяна Иннокентьевна гастрономтан уонча улахан хоруопканы а?албыта, онто да тиийбэтэ.
