– Imzaya bir s?z demir?m, qol ??kir?m, ancaq ?h?miyy?t verm?y?c?kl?r.
– Daha bir ?riz? var. – Muxtar kisi qovluqdan basqa bir ?riz? d? ?ixartdi. – Buyurun, bunu da oxuyun.
?riz?d? yazilmisdi: "Filan s?h?rin m?nzil-istismar idar?sinin r?isin?. Biz, asagida imza ed?n boz binanin sakinl?ri, xahis edirik ki, m?is?t tullantilari ???n n?z?rd? tutulmus zibilqablarini bizim binanin yanindan yigisdirasiniz v? y?z metr aralida bir yer? qoyasiniz. Bel? ki…".
Muxtar kisi mil??k yigintisindan, it toplantisindan, zibil es?nl?rin hay-k?y?nd?n, tullanti ??r?kl?ri toyuq-c?c? ???n g?t?r?nl?rin bir-birl?ril? dava-dalasindan; bir s?zl?, h?r seyd?n t?fsilati il? yazmis v? binada yasayan elit t?b?q?nin firavanligi namin? v?zif?d? olan bir aristokrat kimi bu addimi atacaginiza ?midvar olduqlarini x?susil? vurgulamisdi…
– Nec?dir? – ?riz?ni oxuyanda g?l?ms?diyimi g?r?b Muxtar kisi d? g?ld?. – S?n h?l? Muxtar dayini tanimirsan. Muxtar dayiniz olmazdi burda, zibil i?ind? itib-batardilar.
?z verm?k ist?m?dim, ciddil?sdim. ?z vers?ydim, bir az da xos sif?t g?st?rs?ydim ?ixib getm?y?c?kdi, b?lk? ?ay da ist?y?c?kdi.
Odur ki, Muxtar kisid?n zibilqablarini hara aparib qoya bil?c?kl?ri yeri sorusmadim, ?h?miyy?tsiz bildim. ?zl?y?md? t?s?vv?r etdim ki, hardasa, y?z metr m?saf?y? apariblar. Biz d? boz binanin sakinl?ri ?limizd? zibil torbalari, vedr?l?ri, korobkalari s?h?rin arasi il? h?r g?n o qutularin yanina gedib-g?lirik. ?? binanin h?r?sind? y?z doxsan ail?… Bir s?zl?… zibil karvani…
– M?nzilin n?mr?si yazilan c?rg?d? v?siq?nin n?mr?sini qeyd el? v? imzala. – Muxtar kisi buyurdu.
?riz?nin arxasinda v? ?lav? olunmus v?r?qd? ?oxlu imza vardi. ?limin i?i kimi bilirdim ki, bos seydi, n? yolun yerini d?yis?c?kl?r, n? d? zibilqablarini y?z metrlik m?saf?y? aparacaqlar. Bununla bel?, qocanin x?trin? d?ym?k ist?m?dim, ?ziyy?t ??kib ?riz? yazmisdi, qapi-qapi d?s?b m?nim kimi inadkarlarla m?bahis? ed?-ed? imzalatmisdi. T?qa?d?? adamdi, ?z? d? t?k yasayirdi, bir isl? m?sgul olmaliydi, ya yox…
Indi ona el? g?lirdi ki, bizim qaygimiza qalir…
Qonsulardan se?ilm?k ist?m?dim. Qoca dediyi kimi s?xsiyy?t v?siq?min n?mr?sini qeyd etdim v? imzaladim. Muxtar kisi ?riz?ni qovluguna qoydu.
– Bundan sonra g?r?c?ks?n, b?t?n isl?rin xod ged?c?k. T?k yasayan qadinin evind? kisinin peyda olmasi ugur ?lam?tidir.
Qoca qovlugu da g?t?r?b sevin?-sevin? getdi. Onun usaq kimi sevindiyin? lap g?lm?yim tutdu. Bir d? n? dediyini anlaya bilm?dim. Bu n? deyir? Kisinin peyda olmasi… n? dem?k? Ugur ?lam?ti n?dir? M?nim axi he? bir planim yoxdur. He? bu bar?d? d?s?nm?r?m d?… Bel? yasayisimdan, bel? halimdan raziyam.
Iki g?n sonra axsam isd?n g?l?nd? g?zl?rim? inanmadim. Binanin arxa t?r?find? yolun d?z qiraginda zibil qutularini k?nar m?daxil?l?rd?n qorumaq ???n ?st??rt?l? x?susi yerin tikintisin? baslamisdilar. H?l?lik is? zibilqablarini d?yismisdil?r. ?st?a?iqlari g?t?r?b, yerin? qapagi a?ilib-?rt?l?n qablar qoymusdular.
– H??… Bu, artiq real is oldu, – deyib ke?dim.
"S?n dem?, Muxtar kisi z?hl?t?k?n deyilmis, ?z? dediyi kimi, s?ks?ni ?oxdan haqlayibmis. D?nyag?rm?s adam kimi s?z? havaya atmayacaqdi ki… B?lk?…".
Agbas
Iyirminci ?srin sonu biz? ?f?qd?n baxirdi. ?f?q?n o tayinami ke?misdik, yoxsa s?r?s?b geri d?sm?sd?k, bilmir?m. On il idi ki, aralanmisdiq. Iki mininci ilin ilk onilliyind? atlarimizi hara g?ldi, d?rdnala ?apirdiq. Bizim ???n yeni d?vr ?t?n ?srin doxsanlarindan baslayirdi. O vaxt kimin taleyin? hara yazilmisdisa, h?yat neyinin akordlarini orda dinqildatmaq xos xatir? kimi h?rd?n yaddasimizi t?z?l?yirdi.
El? m?n d? o vaxtdan Moskvadaydim, m?rk?zi topdansatis bazalarinin birind? k?hn? d?vr?n dili il? des?k bas kassir, t?z? qaydalara g?r? x?zin?dar isl?yirdim. Alinan mallara n?zar?t edirdim, m?bl?gin aparata d?zg?n vurulmasina baxirdim ki, h?m itgi olmasin, h?m d? vergi ?d?m? vaxti problemimiz yaranmasin. Is?il?r arasinda Iqtisad universitetini bitir?n yegan? adamdim, sef s?n?dl?rimd?n basqa savadimi, beyniini, bir d? fantaziyami yoxlayib is? g?t?rm?sd?. “Ticar?td? ki, fantaziyan olmadi, batdin”, h?mis? bel? dey?rdi. Ne?? ildi ki, burdayam. Insaf?n, v?ziyy?timd?n raziyam, isl?rim yaxsi gedir.
Taniyanlar bilir, Moskva Moskvadi, t?svirin?, t?rifin? ehtiyac yoxdu, qoynunda hamiya yer tapilir. Sovetl?r d?vr?nd? d? bel?ydi, sovetl?r dagilandan sonra da…
Bizim Moskvada n? azarimiz var? Hamimiz bura isl?m?y?, qazanmaga g?lmisik. O boyda imperiyanin, indi d? Rusiyanin bas s?h?ridi, burda is d? yaxsidi, qazanc da. N? q?d?r ki, cavaniq, canimiz g?mrahdi, isl?m?li, qazanmaliyiq.
Sefimiz Leninqrad s?h?rind?n g?lib. Yaxsi adamdir, g?z?, k?nl? toxdur. G?r?b, g?t?rm?s, alic?nab ail?d?n ?ixdigi d?rhal hiss olunur. Qiym?tl?ri d? miinasib m??yy?nl?sdirir, is?il?rini d? dolandirir. Onlarin isl?rin? ?ox varmasam da hiss edir?m ki, son vaxtlar Moskvanm idar??iliyini leninqradlilar ?l? aliblar. T?kc? ticar?td? yox, el? h?r sah?d?…
Bazada bir ?ox mill?tl?rin n?may?nd?l?ri isl?yir. S?lh v? ?min-amanliq s?raitind? dolaniriq. N? Pribaltika ?lk?l?rind?n bir adam var, n? d? C?nubi Qafqazdan, Az?rbaycandan yegan? adam m?n?m. D?zd?r, ?vv?lki kimi dostluq m?nasib?tl?ri qalmayib, kapitalizm ?z boz sif?tini hamiya g?st?rm?kd?di, indi hami ?z qazancini d?s?n?r. Bununla bel?, aramizda m??yy?n x?tir-h?rm?t qorunub-saxlanilirir. Sef ?z? d? ciddi intizamlidi dey? isd? he? kim cizigindan ?ixmir.
Sef m?hafiz? m?s?l?sini ?e?enl?r? tapsirib, bazanin ?sas vuran qolu onlardi. M?hafiz?nin r?isi hamimizin b?y?y? sayilir. D?zd?r, h?r k?s ?z sah?sind? isini aparir, amma bir problemimiz yarananda onunla m?sl?h?tl?sm?li oluruq.
Sovetl?r vaxti ?oxlarinin yuxaridan asagi baxdigi ?zb?kl?r d? x?susi f?alliqlari il? se?ilir, bazaya caniyananliq g?st?rirl?r. Onlard?n ikisi sefin ?n yaxin etibarli adamina ?evrilib. Biri bazanin i?ind? f?aliyy?t g?st?rir, dig?ri is? bazanin k?narinda dolasir. ?lli, y?z addim m?saf?d?n bir it ke?s? bel?, sefin ondan da x?b?ri olmalidi.
X?las?, h?r k?s basini asagi salib sefin m??yy?nl?sdirdiyi qaydada ?z isi ib m?sgul olur. M?n kassaya baxiram, o biril?r d? ?z isl?rin?. B?z?n b?t?n g?n? basiini qaldirmaga vaxtim olmur. ?ox nadir hallarda ortada bosluq yaranir. Bel? g?nl?rin birind? bazanin k?narinda f?aliyy?t g?st?r?n ?zb?k Vaxob t?ng?n?f?s qa?ib yanima g?ldi.
–??ld? bir kisi var, s?ninl? maraqlanir. Ucaboy, heyv?r?nin biridir, sa?lari da d?mag, pambiq kimidir. Deyir h?myerlindir. – Vaxob bunlari birn?f?s? ?y?d?b t?kd?.
–Day ??ld? niy? qabagini k?sib saxlamisan? – Yarizarafat, yariciddi Vaxoba aciqlandim. – Madam ki, bazanin giris qapisinacan g?lib, dem?li, burani taniyir. H?myerlim oldugunu s?yl?yir, qoy, i??ri ke?sin.
Dogrusu, h?rd?n h?myerlil?r ???n darixirdim. Is-ev, ev-is basimi el? qatirdi ki, bir d? g?r?rd?n ayinan bir az?rbaycanli il? qarsilasmirsan. Adamin burnunun ucu g?yn?yir h?myerlisini g?rm?k, ?z ana dilind? bes-on k?lm? danismaq ???n…
–Yox e… – Vaxob ogurluq ?st?nd? tutulmus adamlar kimi udqundu, ?e??l?di. – Bel?… birt?h?r adamdi. Tez-tez ora-bura boylanir, vurnuxur, n?s? narahat adama oxsuyur. Ona g?r? qa?ib g?ldim ki, x?b?r ver?m.
–N?t?ri adam olur-olsun, burax, g?lsin. S?n he? narahat olma. ?g?r bir sey bas vers? d?, qorxma, Murad burdadi. – ?e?enl?rin, h?m d? m?hafiz?nin b?y?y?n?n adi Murad idi, onu n?z?rd? tuturdum.
Vaxob ?ixdi. Bir az ke?mis h?myerlim g?ldi. Vaxob dediyi kimi ucaboy yek?p?rin biriydi, yogun olmasa da dolub?d?ndi. Sa?lari agappaq agarmisdi, m?harib? vaxti yigilmadigindan tarlalarda qalib bozumtul-agimtil r?ng alan Beyl?qan pambigina oxsayirdi, sif?tind? qirislar ?m?l? g?lmisdi, ciddi g?rkomi vardi. Boylu-biixunluydu; ya idman?iydi, ya da sistem adamiydi, m?nim n?z?rimc?…
–Zdorov! – M?ni rusca salamladi, ?l tutub g?r?sd?k. – Kto xozyain?
M?n? maraqli g?r?nd?. M?nim adima, m?nim yanima g?libs?, xozeynu neynir?
–Nc vajno. – Astadan cavab verdim, sef ?z? bel? tapsirmisdi, “h?r sey? g?r? m?ni narahat etm?yin, yola verin, getsin”, demisdi. – N? lazimdi, m?n? deyin.
Bundan sonra daha he? n? dem?di. Vitrinl?rin, polkalarin arasi il? bir xeyli g?zdi, qiym?tl?r? baxdi. Sonra xirim-xirda seyl?r; ket?up, siqaret, s?dl? sosiska, cem, mayanez v? basqa tez-tez t?l?b olunan ?rzaqlardan g?t?rd?. Karzin? yigib kassaya yaxinlasdi.
–Pos?itay! – dedi.
?rzaqlari bir-bir g?t?r?b qiym?tl?rin? baxdim, kassa aparatina vurub hesabladim. ?ek ?ixardib t?qdim etdim.
–Sizd? qiym?tl?r m?nasibdir, basqa yerl?r? baxmis nisb?t?n ucuzdu. – Bunu da rusca dedi v? aldiqlarinin pulunu ?d?di.
Pulun qaligini qaytardim. Alib cibin? qoydu v? ?ixib getm?k ist?di. H?rm?t ?lam?ti olaraq m?n d? onunla ?ixdim ki, qapidan yola salim, getsin.
–X?trin? d?yib-eliy?n yoxdur ki? – ??ld? bunu sorusdu.
–Yox! Yaxsiliqdi. ?oxdan burdayam. Alismisam. Hami da taniyir.
–Varsa, de, ??kinm?. – Israrla sorusdu. – Ist?yirs?n, sefin telefonunu ver, bu d?qiq? z?ng vurub tapsirim…
–Ehtiyac yoxdur. – G?l?ms?nd?m ki, arxayin olsun. – M?nasib?timiz yaxsidir. T?s?kk?r edir?m.
–Bax d?… Bura Moskvadir, yetim-yesir yeri deyil. Diribas olmaq lazimdir. Fagir olarsan, basina qapaz vurub ??r?yini ?lind?n alarlar. – dedi.
Darvazanin agzina ?atmisdiq dey? sagollasdiq. O, ancaq rus dilind? danisdi, m?n d? rusca cavablandirdim. Niy? bel? el?di, bas a?madim. Ad?t?n, burda h?myerlil?r g?r?s?nd? ?z dill?rind? danisirlar. Aralida dayanan masinina oturub getdiyini g?r?nd?n sonra bazaya qayitdim. Murad qapinin agzinda m?ni g?zl?yirdi.
–H?myerlindi? – ?atan kimi sorusdu. – B?s niy? rusca danisirdmiz? Adi n?dir?
–H?. – deyib ?iynimi ??kdim, hesabat verm?yi xoslamirdim.
–Onu hardan taniyirsan? – ?l ??km?di. – Ya o, s?ni hardan taniyir?
–Tanimirdim. Indi tanis olduq.
–Adi n?ydi? – Bir d? sorusdu.
–Maraqlanmadim.
–Bax ha… ehtiyatli ol. – Murad x?b?rdarliq etdi. – Biz adam taniyaniq, sif?tind?n d?l?duza oxsayir.
–El? dem?… – Inciy?nt?h?r oldum.
–B?s n? deyim? – Murad g?l?ms?nd?, y?qin ki, k?nl?m? almaq isl?di. – G?rm?rs?n qurddur?
–M?nim h?myerlim qurd olmalidir d?… – P?rtliyim sovusdu. – ?aqqal, it olmayacaq ki…
Dogrusu, Muradin cavabini vers?m d?, aci s?zl?rin? alindim, bir az da p?rtfason oldum, ancaq ?ox da b?ruz? verm?dim, ?z?m? o yer? qoymadim, guya ?h?miyy?tsiz hesab el?dim. ?zl?y?md? bir az da g?t?r-qoy etdim. Murad dayanmisdi, m?nim h?l? d? s?zl? adama oxsadigimi, n?s? dey?c?yimi g?zl?yirdi.
–Biz? qarsi n? d?l?duzluq eliy?c?k? – M?n d? aciqli cavab verdim. – Burda h?r sey g?z qabagindadi. ?rzaq m?hsullarindan g?t?rd?, onu da q?piyin?c?n ?d?di.
–Narahat olma. Bizim d? n?z?rimiz ?st?nd?ydi. Dedik bird?n narkotik-zad atar polkalara… Siz ??l? ?ixan kimi d?rhal g?z g?zdirdik g?zdiyi yerl?r?… T?rt?mizdir.
Indi basa d?sd?m ki, sef n?y? g?r? ?e?enl?r? bu q?d?r ?st?nl?k verir.
***
D?qiq yadimda deyil, aradan bir h?ft?, on g?nm? ke?misdi, yen? Vaxob qa?a-qa?a g?ldi ki, b?s h?myerlin qapinin agzindadir.
Yen? d? sakitlikdi, bos idim. Bilmir?m t?sad?fd?n idimi, yoxsa h?myerlim aralida durub bazanin qabagini g?d?rd?, sakitlik olanda g?lirdi, h?r n?ydis?, yen? ?z?m?z idik. S?z?n diiz?, Muradin danisigindan sonra m?n d? ehtiyatli davranmaga q?rar vermisdim.
?ixdim qarsilamaga. G?rd?m ki, formadadi, ?ynind? ?dliyy? is?il?rinin geyimi vardi, ?iynind? d? ?? b?y?k ulduz parildayirdi, polkovnik r?tb?sind?ydi. Buna ?ox sevindim, ehtimalim d?z ?ixmisdi, h?myerlim sistem adamiydi, ?z? d? y?ks?k r?tb?li. Ist?r-ist?m?z f?r?hl?ndim, q?rur hissi m?ni agusuna aldi. Buna kim sevinm?zdi?
–Salam. – Bu d?f? ?z dilimizc?, az?rbaycanca danisirdi.
–Salam. – ?l tutub g?r?sd?k.
–Sefin burdadi? – M?n? el? g?ldi ki, s?zg?lisi, “xala, x?trin qalmasin” dey? sorusur.
–Problem yoxdur, m?n burdayam.
–?z? olsaydi, yaxsiydi.
Bel? dey?nd?, dalagim sancdi. O d?qiq? basa d?sd?m ki, n?s? “y?kl?m?k” ist?yir. Havayi deyildi, on bes ild?n artiq idi ki, h?m Moskva kimi m?rk?zi s?h?rd?ydim, h?m d? ticar?tin m?rk?zind?. Sistem is?il?rinin biznes adamlarindan umacaqlari oldugundan x?b?rdardim. Indi bunu ?ox adam bilirdi. Ticar?td? isl?y?s?n, bunu bilm?y?s?n…
–Narahat olmayin, n? lazimdir, deyin.
–Bilirs?n, bu g?n bizim sefin ad g?n?d?r. Onun da h?r seyi var, bahali masinlari, villasi, da?asi, bir s?zl?, he? n?y? ehtiyaci yoxdur. Ist?yirdim bir blok bahali siqaret h?diyy? edim, xarici… Durub atila-atila yanina ged?si deyil?m ki…
–Malboro. – D?rhal t?klif etdim, ?z?m siqaret ??km?diyimd?n, h?m d? bizd?, bazada olan ?n bahali siqaret bu idi. Odur ki, aglima g?l?ni s?sl?ndirdim.
X?fifc? g?l?ms?nd?.
–Malboro yaramaz. Malboro ke?misin bahali siqaretiydi. Indi el? siqaretl?r ?ixib ki… – dedi. – H?m d? damskiy siqaret lazimdi. Boss qadindi.
H?myerlim h?l? sefimizi sorusanda basa d?sm?sd?m ki, bu d?f? n? g?t?rs?, qalacaq m?nim ?st?md?. Bunu “?z? olsaydi, yaxsiydi’ dey?nd? hiss etmisdim, ancaq geri ??kil? bilm?zdim.
–Yen? d? ?z?n?z bir baxin. – H?r ehtimala qarsi t?klifimi etdim.
I??ri ke?dik. H?myerlim ke??n d?f?ki kimi vitrinl?r? g?z g?zdirdi, polkalarin arasi il? g?zib dolasdi. Hardasa iki min, iki min bes y?z rublluq ?rzaq mallari g?t?r?b kassanin qabagina d?zd?. Onlari hesablayib kassa aparatina vurdum. Pulunu ?d?m?k ist?y?nd? qoymadim.
–M?nlikdi. – dedim. – Bir d?f? d? qonaq olun.
T?klifim? qarsi ?ixmadi, d?rhal pulunu qatlayib cibin? qoydu.
–T?s?kk?r edir?m. – dedi.
Yen? d? onu ?t?rm?y? ?ixdim.
–M?n general Varon?ova il? ?ox yaxinam. – ??ld? astadan pi?ildadi. – FTX-nin generalidi, n? problemin olsa, ??kinm?, de, buralar bizlikdi.
–S?k?rl?r olsun. H?l? ki, bir problemim yoxdur, – dilucu t?s?kk?r?m? bildirdim. – Bir d? ki, m?n ki?ik adamam, generalliq n? problemim olasidi. El? sizin kimi adamla tanis olmaq m?n? bu q?rib diyarda d?nya boydadi.
H?myerlimi yola salib geri qayidanda yen? d? Muradla ?z-?z? g?ldik.
–Agbas h?myerlin polkovnikdir?
Bazanin is?il?ri ona ad da qoymusdular: Agbas. ?z aralarinda bel? danisirdilar: Agbas g?ldi, Agbas burdan ke?di.
–?z?n g?rm?din? – Sualini sualla qarsiladim.
–G?rd?m. Harda isl?yir? V?zif?si n?dir?
–Sorusmadim.
–Sorusardin d?… – Murad ?lini ?lin? vurub heyfsl?ndi. – B?lk? bir isimiz? yaradi.
–?z? d? dedi e… fikir verm?dim.
–N? dedi?
–Dedi ki, general Varon?ovanin xidm?tind?y?m.
–FTX Varon?ovanin?
–H?… N?dir ki?
–He? bilirs?n o, kimdir?
