Андрэй Андрыеўскі "Зграя"

– А ты бачыy нашага старасту? Да кiраyнiцтва з горада лiслiвы, нiбы парасё y мацi цыцку выпрошвае. А як да сваiх адносiцца? Слова добрага не пачуеш! Ды й якi з яго кiраyнiк? У мiнулым годзе адмовiyся збожжа купляць, якое можа на нашых землях расцi. Сказаy: “І так пражывем”. Ён-та пражыве, а мы – не. Сярод ваyкоy жа y зграi важаком становiцца заyсёды самы моцны i разумны. Той, хто ведае як i дзе паляваць, куды iсцi, каб паляyнiчыя цябе не злавiлi. Такiм павiнен быць сапраyдны кiраyнiк. Не тое што y нас.

– Дзед, атрымоyваецца, ваyкi лепшыя за людзей? І жывецца iм лепш?

– Не ведаю, унучак. Я ж нiколi сярод ваyкоy не жыy.

– А што б яны зрабiлi з такiм, як я… “непажаданым”?

– “Непажаданым”… Мацi навучыла так казаць? У шэрых няма чужых цi сваiх ваyчанят. Калi ты нарадзiyся y зграi, то yся зграя – твая сям’я. Нiхто не будзе шукаць – хто твой бацька, а хто мацi. У ваyкоy усё проста – калi ты са зграяй, цябе будуць любiць.

Ваня працягваy працаваць пастухом i трываць здзекi аднавяскоyцаy. Аднак з таго дня ён не звяртаy на гэта yвагi, бо стаy уяyляць на месцы аднавяскоyцаy ваyкоy. Сядае y траве, трымае драyляныя пласцiны y руках i думае: “А што б было, калi б замест людзей паyсюль жылi ваyкi? Якiя б законы y iх былi? Як бы яны размаyлялi?”. І сам адказваy на гэтыя пытаннi. Так, павольна, у галаве хлопчыка ствараyся ваyчыны свет. Насамрэч, ваyкi Ванi мала паходзiлi на сапраyдных, жывых ваyкоy. Уяyленне хлопчыка пра iх было складзена з фантазiй i аповедаy дзеда.

Хутка y Івана з’явiyся i лепшы сябар – Антонi, мясцовы дурань, над якiм смяялася yся вёска. А любiмае захапленне старасты вёскi –падпальваць адзежу Антонiя i глядзець, як той весела бегае i збiвае агонь рукамi. Увесь час дурань пасмiхаyся, нават калi яго бiлi.

Аднаго разу Антонi прыйшоy на поле, дзе пасвiлiся авечкi i сеy каля Ванi. Той пабачыy ваyка i ляснуy пласцiнкамi. Дурны спужаyся i хацеy збяжаць, ды хлопчыку стала сорамна. Ён спынiy яго, пасадзiy каля сябе i расказаy гiсторыю пра ваyкоy. Так Антонi стаy прыходзiць кожны дзень i слухаць аповеды.

Чым старэйшы рабiyся Іван, тым больш часу праводзiy не y нашай рэчаiснасцi, а y сваiм уяyленнi. Не, ён не здурнеy, проста паверыy, што ваyчыны свет iснуе i туды можна збегчы. Таксама y гэта верыy i Антонi, якi yсё слухаy i запамiнаy.

Калi Ване споyнiлася сямнаццаць пачалася вайна, на якой ён i загiнуy. Але свет ваyкоy застаyся жыць у галаве Антонiя. Дурань мог дакладна yспомнiць кожную гiсторыю Івана нават праз дваццаць гадоy пасля смерцi свайго сябра.

Адной ноччу яму прыснiyся ваyчыны сон. Усё адбывалася y свеце, якi стварыy Іван. Толькi гiсторыi былi iншымi, новымi. І яны так захапiлi старога Антонiя, што ён iмi падзялiцца.

Так Іван стаy стваральнiкам сусвета Ваyкоy, а Антонi – першым апавядальнiкам.

***

– Ну, як табе казка пра хлопца, дурня i ваyкоy? Не, лепш назваць яе “Гiсторыя стваральнiка сусветаy”.

– Гэта праyда?

– Напэyна.

– Як гэта – “напэyна”? Ты што, усё выдумаy?

– Не. Я ж кажу – з дзяцiнства бачыy сны. Нешта запомнiy, дэталi дадумаy, частку выдумаy.

– А сам ты верыш у тое, што расказаy?

– Чаму б i не? Нашы думкi ствараюць сусветы, калi мы сапраyды паверым у свае фантазii. Пра астатняе даведаемся заyтра.

– Дзе?

– Не дзе, а y каго. Троiца прыйдзе y госцi.

– Што? Яны знайшлi твой дом?

Фiлiп пасмiхнуyся.

– Ты не зразумеy? Ад iх немагчыма схавацца. Яны заyсёды ведаюць дзе ты. Нават схавайся ты пад зямлёй у цынкавым бункеры, гэтыя лёгка да цябе прыйдуць. Таму я не стаy чакаць, а сам iх запрасiy.

– Яны прыйдуць сюды… Ты казаy, у цябе ёсць дубальтоyка…

– Не, зброю ты не атрымаеш. Аднаго можа i паспееш забiць, а астатнiя збягуць i лёгка зарэжуць у сне цябе цi тваiх родных. Трэба быць асцярожным з тым, што не да канца разумееш. Абяцай, што не yтворыш глупстваy заyтра.

– Буду старацца.

– Гэтага недастаткова. У мяне з iмi дамоyленасць – яны не чыняць шкоды людзям i дамаyляюцца з апавядальнiкамi. Да твайго з’яyлення yсё было добра. А цябе ад пачатку моцна прэсавалi, ды яшчэ забойства… Трэба зразумець, што здарылася. Таму абяцай, што калi яны прыйдцуь, ты будзеш сядзець i слухаць нашу размову моyчкi. Інакш сустрэчы не будзе. У мяне таксама ёсць сябры i родныя. Не хачу, каб iх жыццю нешта пагражала.

– Добра, я абяцаю.

***

Троiца сядзела y парку i чакала. Іх целы выглядалi такiмi ж мёртвымi, як i раней, а вочы свяцiлiся нецярплiвасцю, страхам i гневам.

Воyчы сон

Гаyл спадзяваyся, што пасля зграi Ачын яго нiчога не здзiвiць. І памылiyся. Мяжа са зграяй Вый-Кло была самай маленькай на поyднi зямель Суу-Ардун – менш за трыста хвастоy. Можа таму пра яе ваyкоy рэдка расказвалi. Ды й мала хто сустракаy iх з цяперашняга пакалення.

Гаyл чакаy з вечара yсю ноч. На yсходзе з’явiлiся проблiскi святла, калi ён пабачыy iх. Дванаццаць ваyкоy, на iх баках вiселi драyляныя дошкi, а на шыях – бранзалеты з маленькiх вострых костак. Яны падыйшлi да самай мяжы i Гаyл адчуy, што з лесу за iм сочаць яшчэ больш шэрых.

– Чаго трэба, воyк?

– Я прыйшоy размаyляць са сходам зграi. У мяне пасланне ад нашага важака, Грыка.

– Мы не будзем з табой размаyляць.

– Паслухайце, гэта вельмi важна. Ад нашай размовы залежыць бяспека зграi.

– Нам усё роyна, будзеце вы жыць, цi памрэце.

– Не толькi мы, але i вы таксама. Гэта агульная небяспека для yсiх ваyкоy.

– Мы не будзем з табой размаyляць. Бывай.

– Справа y белых ваyках. Яны да yсiх дабяруцца i yсiх з’ядуць.

Дэлегацыя павярнулася спiнамi да Гаyла i пайшла y свой лес. Саветнiк кiнуyся следам.

– Чакайце, вы не можаце прыйсцi сюды i адмовiцца размаyляць. Гэта няправiльна.

Ён хацеy дабегчы да ваyкоy, ды не паспеy – пачуyся глухi “шчоyк” i Гаyла рэзка падкiнула yверх. Ён трапiy у пастку i балтаyся y сетцы. Пад iм сабралося не менш за два дзясяткi ваyкоy, якiя перашэптвалiся мiж сабой: “Няверны парушыy мяжу”, “За такое – смерць”, “Заб’ем яго i выкiнем на чужую тэрыторыю, каб усе ведалi”.

– Калi зараз мяне заб’ёце, то y будучынi загiнеце самi.

Ваyкi сцiшылiся, агаломшаныя яго словамi. Галоyны паглядзеy на Гаyла i кiyнуy галавой.

– Забiраем яго.

***

Да горада Вый-Кло Гаyла неслi звязаным за ногi i падвешаным унiз галавой на длiннай палцы. Калi праз дзве гадзiны яны дайшлi да месца, яму невыносна балела галава, а ногi анямелi. Саветнiка не занеслi y хату, а кiнулi звязаным каля вогнiшча, вакол якога yтварылася кола з ваyкоy апранутых у незвычайную адзежу – скуры жывёл з намаляванымi на iх незразумелымi сiмваламi. Некаторыя насiлi на галаве чэрапы зуброy, а восем з адзiнаццацi былi без хвастоy.

– Развяжыце яго. Няверны, ты парушыy святую зямлю Вый-Кло. Нiколi такога не здаралася. Ваyкi, у што б яны не верылi, не дазвалялi сабе парушаць традыцыi. І цяпер мы ня ведаем, што з табой рабiць. Адны кажуць – забiць, iншыя – адрэзаць хвост, трэцiя – пусцiць з мiрам. Скажы нам, адзiнаццацi апосталам месяца, якi лёс для сябе хочаш.

Гаyл спрабаваy трымацца на нагах, але нiчога не атрымалася i ён лёг на зямлю.

– Ваyкi, мне трэба размаyляць цi з важаком, цi са сходам, цi з каралевай. У мяне навiна, якая патрабуе неадкладнага абмеркавання. Гэта пра белых ваyкоy.

– Няверны, ты не маеш права гаварыць, чаго хочаш. І мы не будзем слухаць казкi пра белых ваyкоy.

– Гэта не казкi. І калi нiчога не рабiць хутка пабачыце белых на свае вочы.

– Нас не пужае смерць. На месяцы нам будзе добра. Таму яшчэ раз пытаю – якi лёс для сябе хочаш?

– Паважаныя прарокi, – у кола yвайшоy адзiн з ваyкоy, якi нёс Гаyла да горада. – Мы б не неслi яго сюды, а забiлi на месцы. Аднак ён прамовiy: “Калi вы зараз мяне заб’ёце, то y будучынi загiнеце самi”. А гэта дакладныя словы прарока.

– Цiкавыя рэчы ты гаворыш, каб няверны… Хто можа пацвердзiць гэта?

– Усе вернiкi, што былi разам са мной.

Кола yстала i зрабiла крок у правы бок. Насупраць Гаyла цяпер стаяy iншы воyк.

– Адкуль ты ведаеш словы нашага прарока, чужак?

– Я не ведаю нiводнага ваyка з iмем Прарок.

– Прарок – не iмя, а прызначэнне. Раз ты не ведаеш гэтага, то альбо выпадкова прамовiy тыя словы, альбо сам месяц паслаy цябе да нас. Што ты думаеш пра гэта?

– Думаю, што пагаджуся з любой прапановай, калi выслухаеце мяне.

Кола зрабiла яшчэ адзiн крок у правы бок.

– Як цябе клiчуць, воyк? Адкуль ты i што хочаш расказаць?

– Я – Гаyл, саветнiк важака зграi Суу-Ардун, што знаходзiцца на поyнач ад вас. І я прыйшоy прасiць дапамогi y барацьбе з белымi ваyкамi.

– Мы чулi пра iх i думаем, што гэта казкi…

– Не, не казкi. Тыдзень таму яны былi на нашай мяжы. Яны не размаyляюць, а забiваюць шэрых ваyкоy. І нiхто не можа перашкодзiць iм. Бо яны большыя па памерах, мацнейшыя… Адзiны выхад – аб’яднацца. Я заручыyся дапамогай зграi Ачын. І калi вы будзеце ваяваць разам з намi, мы пераможам захопнiкаy.

Воyк-субяседнiк змянiyся y чарговы раз. Гаyла раздражнялi такiя перамовы. Ён не мог вызначыць, хто з iх галоyны.

– Дзякуй, што прыйшоy да нас, Гаyл. Мы можам дапамагчы, i не толькi войскам. У нас вялiкiя поспехi y вырабе прылад для забойства. Але… Мы не будзем дапамагаць нявернаму.

– Не разумею. Што значыць верны цi няверны, хто такi Прарок, чаму вы завяцеся апосталамi i дзе важак зграi? І чаму, урэшце, вы ходзiце вакол мяне i гаворыце па чарзе?

– Звычайна мы не распавядаем сваёй гiсторыi няверным. Аднак, улiчваючы, што цябе мог паслаць Месяц… Слухай.

Кола ваyкоy зрабiла крок у правы бок.

Гiсторыя пра прарока

Сто дванаццаць гадоy таму мы былi звычайнай зграяй. Мы палявалi на трусоy i птушак, будавалi фермы, адганялi ад межаy iншыя зграi. У нас былi важакi, якiя казалi што рабiць, судзiлi нас. А раз на пяць-шэсць гадоy яны бiлiся з маладымi ваyкамi, каб даказваць, што яшчэ маюць права займаць сваю пасаду. Не будзем доyга распавядаць пра былыя часы. Ты i сам ведаеш, як жывуць зграi.

Усё змянiлася сто адзiнаццаць гадоy таму – нарадзiyся вялiкi прарок. Гэты воyк быy непадобны да iншых. Як адарваyся ад матчынай цыцкi, ён днямi сядзеy у хаце i чытаy усё, што мог знайсцi. Разварушыy нашы скураныя скруткi з гiсторыяй зграi, схемамi пабудовы хат i ферм, запiсамi традыцый. Іншыя ваyкi смяялiся з яго, бо прарок нават не yмеy здабываць ежу. Выпраyляyся на паляванне, а вяртаyся з пустымi зубамi. А таму еy ягады ды яйкi птушак, якiя робяць гнёзды на зямлi. Часам шанцавала i ён ласаваyся аб’едкамi ад iншых ваyкоy.

Прарок схуднеy, вочы яго запалi глыбока y чэрап. Над iм перасталi смяяцца, а сталi пазбягаць, лiчыць дурным ваyком. І на кожным сходзе нехта прапаноyваy прагнаць яго са зграi. Утрымлiвалi традыцыi – нiколi яшчэ за гiсторыю не было ваyка, якога б мы выгналi.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=69467788&lfrom=174836202) на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.