Рахматулла Усманов "Қурилишда меҳнатни мухофаза қилиш"

Қурилишда меҳнатни мухофаза қилиш бўйича асосий маълумотлар, қурилиш муҳити ишлаб чиқаришининг хавфли ва зарарли омиллари, уларнинг одамга таъсири, ишловчиларни ҳимоялашнинг методлари ва воситалари, иш зонасида қулай шароитлар яратиш, жароҳатланиш сабаблари, меҳнатни мухофаза қилишнинг ташкилий, қонунчилик ва иқтисодий бошқариш методлари ёритилган. Қурилиш ўрта махсус ва олий ўқув юртлари талабалари учун. Ишчи ва хизматчиларни ўқитиш ҳамда йўл-йўриқлар ўтказишда фойдали бўлиши мумкин.

date_range Год издания :

foundation Издательство :Издательские решения

person Автор :

workspaces ISBN :9785006286665

child_care Возрастное ограничение : 12

update Дата обновления : 09.05.2024

Хавфли ишлаб чи?ариш омили – таъсири ишловчини жаро?атланишига олиб келувчи ишлаб чи?ариш омили.

Хавфсизлик – бу шундай ?олатки, бунда персоналнинг со?ли?и ва хавфсизлигига тавакалчилик етарли даражада бyлади.

Хавсизлик белгилари – сигнал ва ёр?ин ранглар, график белгилар ёки тушунтириш ёзувлари ёрдамида маълум бир геометрик шаклга эга бyлган рангли тасвир. Одамларни бевосита ёки рyй бериши мумкин бyлган хавф-хатар ёки муайян ?аракатларнинг та?и?ланиши ?а?ида ого?лантириш учун мyлжалланган, шунингдек, хавфли ёки зарарли ШН? 3.01.02—20 3 омилларнинг таъсирини бартараф этадиган ёки камайтирадиган объектлар ва воситаларнинг жойлашуви ?а?ида маълумот тар?атувчи восита.

Хавфсиз ме?нат шароитлари, ме?нат хавфсизлиги – ме?нат шароитлари ?олати, бунда ишлаб чи?аришнинг хавфли ва зарарли омилларини ишловчига таъсири бyлмайди ёки ишлаб чи?аришни хавфли ва зарарли омиллари таъсири чегаравий рухсатли ?ийматларидан ошмайди.

Хавфсиз масофа – одам ва хавфли ва зарарли ишлаб чи?ариш омили орасидаги энг кам орали?, бунда одам хавфсиз масофада турган бyлади.

Хавфсизлик белгиси – одамни бyлиши мумкин бyлган хавф тy?рисида ого?лантириш, маълум ?аракатларни та?и?лаш ёки бажарилишини буюриш, шунингдек фойдаланилиши хавфли ёки зарарли ишлаб чи?ариш омили таъсири о?ибатини бартараф этиш ёки камайтириш билан бо?ли?, объектларни жойлашуви тy?рисида маълумот бериш учун мyлжалланган белги.

Хавфсизлик тизими – ишловчиларга хавфли ишлаб чи?ариш омиллари таъсирини бартараф ?илувчи ташкилий тадбирлар, техник воситалар ва методлар тизими.

Хавфсизлик ранги – одамни ди??атини ишлаб чи?ариш ускунасининг ёки ?урилиш конструкциясининг ало?ида элементларига жалб ?илиш учун мyлжалланган ранг, улар хавфли ёки зарарли ишлаб чи?ариш омиллари манбаълари, шунингдек ён?инни yчириш воситалари ва хавфсизлик белгилари бyлиши мумкин.

Хавфли зона – одамга хавфли ва (ёки) зарарли ишлаб чи?ариш омили таъсир этиши мумкин бyлган ?удуд (макон).

Хавфли шароитлар – yрнатилган меъёрларга мос бyлмаган ишлаб чи?ариш му?ити ?олати.

Хавфли ?аракатлар – ишловчини y?имаганлиги, ?ила билмаслиги, истамаслиги, ?обилиятсизлиги ало?ида ?олатларда эса – ишлаб чи?ариш ?олатларини тy?ри ба?олаш ва ме?нат мухофазасини меъёрлари ва ?оидаларини барча талабларини бажариш имконияти йy?лиги о?ибатидаги нотy?ри, у?увсиз ?аракатлари.

Ходим – ме?нат ?онунчилигининг субъекти, иш берувчи билан ме?нат шартномаси асосида ишлайдиган ва бунинг учун иш ?а?и оладиган жисмоний шахс. ШН? 3.01.02—20 2

Шов?ин – ?ар хил жадаллик ва частотадаги даврий бyлмаган товушлар тyплами.

?урувчи – yзига тегишли бyлган ер участкасида объект ?урилишини, реконструкциясини ёки капитал таъмирланишини, му?андислик-техник ишларни бажариш, уларни ?уриш, реконструкция ?илиш ва капитал таъмирлаш учун ша?арсозлик ?ужжатларини тайёрлашни амалга оширадиган жисмоний ёки юридик шахс.

1.2. Ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ?онунчилик

Ўзбекистон республикасида ме?нат ва ме?натни мухофаза ?илиш ?онунлари асосини конституцияга асосланган ме?нат кодекси, ме?натни мухофаза ?илиш тy?рисидаги ?онун ва ?укумат ?арорлари ташкил ?илади. Буларда ме?наткашларнинг ?аёти ва со?лигини ?имоя ?илиш давлатнинг ижтимоий-и?тисодий сиёсатининг таркибий ?исми ва и?тисодий исло?атларни амалга оширишнинг му?им омили ?исобланади.

Ўзбекистон республикасининг 2023 йил 30 апрелда yтказилган референдумда ?абул ?илган конституциясида: Ўзбекистон хал?и инсон, унинг ?аёти, эркинлиги, шаъни ва ?адр-?иммати олий ?адрият ?исобланадиган инсонпарвар демократик давлатни барпо этиш, республика фу?ароларининг муносиб ?аёт кечиришларини таъминлашга интилиб мазкур конституцияни ?абул ?илганликлари (му?аддима); ?ар ким муносиб ме?нат ?илиш, касб ва фаолият турини эркин танлаш, хавфсизлик ва гигиена талабларига жавоб берадиган ?улай ме?нат шароитларида ишлаш, ме?нати учун ?еч ?андай камситишларсиз ?амда ме?натга ?а? тyлашнинг белгиланган энг кам ми?доридан кам бyлмаган тарзда адолатли ?а? олиш, шунингдек ишсизликдан ?онунда белгиланган тартибда ?имояланиш (42-модда); ?ар ким ?ариганда, ме?нат лаё?атини йy?отганда, бо?увчисидан ма?рум бyлганда ижтимоий таъминот олиш (46-модда); ?ар ким со?ли?ини са?лаш ва малакали тиббий хизматдан фойдаланиш (48-модда), бепул умумий таълим олиш давлат томонидан кафолатланганлиги ва ?ар ким таълим олиш (50-модда) ?у?у?ига эгалиги, шунингдек хотин-?излар ва эркаклар тенг ?у?у?га эгалиги (58-модда) келтирилган.

«Ме?натни мухофаза ?илиш» тушунчаси ишловчиларни ме?нат фаолияти жараёнида ?аёти ва со?ли?ини са?лаш тизимини фаолият юритишини асосий йyналишларини акс эттиради. Бу тизим ?у?у?ий, ижтимоий-и?тисодий, ташкилий-техникавий, санитария-гигиена, даволаш-профилактика, реабилитация ?илиш ва ишловчиларга, уларни ме?нат жараёнида ?аёти ва со?ли?ини са?лаш талабларига жавоб берадиган, ме?нат шароитларини яратишга йyналтирилган бош?а тадбирларни ?ам yз ичига олади. Шунинг учун «Ме?натни мухофаза ?илиш» тушунчасини техника хавфсизлиги ва ме?нат гигиенаси билан алмаштириш мумкин эмас, улар ме?натни мухофаза ?илишни таркибига кирувчи элементлар бyлади. Бундан, ме?натни мухофаза ?илиш бу тизим, ме?нат шароитлари, техника хавфсизлиги, ишлаб чи?ариш санитарияси ва ш.y. -лар унинг таркибий ?исмлари эканлиги келиб чи?ади.

Бундан кейин ажратиш учун, матнда Ўзбекистон республикаси ме?нат кодексининг (29.10.2022 й.) ме?натни мухофаза ?илиш со?асидаги моддалари уч хонали сонлар билан белгиланганлигини, Ўзбекистон республикасининг ме?натни мухофаза ?илиш тy?рисидаги ?онуни (23.09.2016 й.) моддалари эса бир ёки икки хонали сонлар белгиланганлигини эслатиб yтамиз.

Ўзбекистон республикасининг янги та?рирдаги ме?натни му?офаза ?илиш тy?рисидаги ?онунининг ма?сади (1-модда) ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат, унда назарда тутилган нормалар, барча хyжалик субъектлари учун риоя ?илиниши шарт бyлган, ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ишловчиларни ?у?у? ва кафолатларини ?онуний yрнатади ва республиканинг барча ?удудлари корхоналарида иш берувчилар ва ишловчилар орасида ме?натни мухофаза ?илиш со?асидаги муносабатларни мувофи?лаштиришни ягона тартибини таъминлайди.

?онуннинг 5-моддасида ишлаб чи?аришда ёки бош?а фаолият со?асида банд бyлган одамларнинг ?аёти ва со?лигини са?лаш ишлаб чи?ариш натижаларига нисбатан устиворлигидан келиб чи?иб давлат ва ижрочи ?окимият органларининг фаолият йyналишлари ани?ланилган бyлса, 6…11- модаларида Ўзбекистон республикасида ме?натни му?офаза ?илишни давлат томонидан бош?арилиши вазирлар ма?камаси, ме?нат вазирлиги, со?ли?ни са?лаш вазирлиги, давлат ва хyжалик бош?аруви органлари, ма?аллий давлат ?окимияти органлари ва бош?а давлат томонидан ваколат берилган органлар томонидан амалга оширилиши ?амда уларнинг кyпчиллигини ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги ваколатлари келтирилган.

Ишлаб чи?ариш фаолиятини амалга оширувчи, ходимларининг сони эллик ва ундан орти? бyлган ?ар бир ташкилотда ме?натни му?офаза ?илиш хизмати ташкил этилиши ёки ме?натни му?офаза ?илиш бyйича мутахассис лавозими жорий этилиши, шунингдек элликта ва ундан орти? транспорт воситаси мавжуд бyлган ташкилотда йyл ?аракати хавфсизлиги хизмати ?ам ташкил этилиши ёки йyл ?аракати хавфсизлиги бyйича мутахассис лавозими жорий этилиши ?онунлаштирилган (12-модда).

Ме?натни му?офаза ?илиш хизмати ва йyл ?аракати хавфсизлиги хизмати ташкилотнинг муста?ил таркибий бyлинмалари бyлиб, улар бевосита ташкилот ра?барига бyйсинишлари ?амда ме?натни му?офаза ?илиш хизматининг вазифалари ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги хизматлар бозорининг профессионал иштирокчилари томонидан (13-модда) шартнома асосида амалга оширилиши ?ам мумкинлиги таъкидланган.

Ме?натни мухофаза ?илишни давлат томонидан бош?арилиши доирасида ?онун билан вазирликлар, концернлар ва бош?а корхоналар бирлашмаларида ?ам мажбурий тартибда ме?натни мухофаза ?илиш хизмати тузилиши ?онуний yрнатилган. Агар бундай хизматлар тузилмаса, буни ?онунчилик талаблари бузилиши деб эътироф этилади.

Ме?натни мухофаза ?илишга доир талаблар (352-модда) ме?нат фаолияти жараёнида ходимнинг ?аёти ва со?ли?ини са?лашга ?аратилган ?оидаларни, тартиб-таомилларни ва мезонларни белгилайди.

Иш берувчилар хавфсизлик ва гигиена талабларига жавоб берадиган ме?нат шароитларини таъминлаши, ходимларнинг шахсий ва жамоавий ?имоя воситалари ме?натни мухофаза ?илишга доир талабларга мос келиши ?амда мувофи?лик сертификатига эга бyлиши шарт.

Иш берувчи ме?натни мухофаза ?илишга зарур мабла?лар ажратади ва ме?натни мухофаза ?илиш фондини ташкил этишга ?а?ли (353-модда). Бу мабла?лар ва материалларни бош?а ма?садларга сарфлаш та?и?ланади.

Ўзбекистон Республикаси ?онунларига кyра (359- модда, 23-модда) хавфсиз шароитларни таъминлаш ва ме?натни му?офаза ?илиш бyйича мажбуриятлар иш берувчининг, ани?ро?и – корхонанинг биринчи шахси (ра?бари) зиммасига юкланади.

?ар бир ишловчи ?уйидагиларга риоя ?илишга мажбур (355- модда, 22-модда):

ме?натни му?офаза ?илиш талабларига риоя ?илиши;

жамоа ва шахсий ?имоя воситаларидан тy?ри фойдаланиши;

ишларни бажаришни хавфсиз методлари ва усулларидан y?итилиши, ме?натни му?офаза ?илиш бyйича йyл-йyри? олиши;

дастлабки ва даврий тиббий кyриклардан мажбурий yтиши.

Мажбуриятлардан таш?ари, ?ар бир ишловчи Ўзбекистон Республикаси ?онунчилигида белгиланган ?у?у?лар ва кафолатларга, хавфсиз ва со?лом ме?нат шароитларида ишлаш ?у?у?ига эга. Ме?натни му?офаза ?илиш талабларига жавоб берадиган шароитларда ме?нат ?илишлари учун, ишловчиларга бериладиган ?у?у?ий кафолатларга ?уйидагилар киради:

давлат ишловчиларга ме?натни му?офаза ?илиш талабларига жавоб берадиган шароитда ме?нат ?илиш ?у?у?ини ?имоялашни кафолатлайди;

ме?нат шартномаси бyйича ме?нат шароитлари ме?натни му?офаза ?илиш талабларига жавоб бериши керак;

ишловчини айбисиз ме?натни му?офаза ?илиш талаблари бузилиши о?ибатида ишлар тyхтатиб ?yйилган ва?т учун ишловчига иш yрни ва yртача иш ?а?и са?ланади;

ме?нат мажбуриятларини бажараётганда ишловчини ?аёти ва со?ли?ига зарар етказилса кyрсатилган зарар амалдаги ?онунларга кyра ?опланади.

?онун билан иш yринларининг ме?нат шароитлари бyйича аттестацияси иш берувчи томонидан yтказилиши, yтказиш даврийлиги беш йилда камида бир марталиги (14-модда), ташкилотда ме?натни му?офаза ?илишни бош?ариш тизимининг аудити иш берувчининг ?арорига биноан, ме?натни му?офаза ?илиш со?асидаги хизматлар бозорининг профессионал иштирокчилари томонидан шартнома асосида амалга оширилиши (15-модда) белгиланган.

Ме?натни му?офаза ?илишга оид талабларга риоя этилиши устидан давлат назорати ва текшируви (28-модда) ?амда ме?нат шароитларининг давлат экспертизаси (29-модда) Ўзбекистон Республикаси Ме?нат вазирлигининг ме?нат бyйича давлат техник инспекторлари ?амда шу вазирликнинг ме?нат шароитлари бyйича давлат экспертлари томонидан амалга оширилиши ва уларга ме?нат хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган ?амда ходимларнинг ?аёти ёки со?ли?ига хавф ту?дирадиган ташкилотларнинг фаолиятини ёки асбоб-ускуналардан фойдаланишни ?онун ?ужжатларида белгиланган тартибда тyхтатиб ?yйиш ?у?у?и берилган.

Ме?натни мухофаза ?илиш тy?рисидаги ?онунда (18-модда) келтирилиб ме?нат кодексида (363-модда) муста?камланган талабларга кyра, ме?нат шароитлари но?улай ишларда банд бyлган ходимлар белгиланган нормалар бyйича сут (шунга тенг бyлган бош?а ози?-ов?ат ма?сулотлари), даволаш-профилактика ози?-ов?ати, газланган тузли сув (исси? цехларда ишловчилар учун), махсус кийим-бош, махсус пойабзал ?амда бош?а шахсий ?имоя ва гигиена воситалари билан бепул таъминланиши, ходимларнинг шахсий ?имоя воситаларини олиш, са?лаш, ювиш, тозалаш, таъмирлаш, дезинфекция ?илиш ва зарарсизлантириш иш берувчининг мабла?лари ?исобидан амалга оширилиши yрнатилган.

Ўзбекистон республикасининг ме?нат кодексининг 364-моддаси билан, иш берувчи со?ли?и ?олатига кyра енгилро? ёки но?улай ишлаб чи?ариш омилларининг таъсиридан ?оли бyлган ишга yтказишга мухтож ходимни унинг розилиги билан, тиббий хулосага мувофи? ва?тинча ёки муддатини чекламаган ?олда, шундай ишга yтказиши шартлиги, ме?натда майиб бyлганлиги ёки иш билан бо?ли? ?олда со?ли?ига бош?ача тарзда шикаст етказилганлиги муносабати билан ва?тинча камро? ?а? тyланадиган ишга yтказилган ходимларга уларнин? со?ли?и шикастланганлиги учун жавобгар бyлган иш берувчи аввалги иш ?а?и билан янги ишда оладиган иш ?а?и yртасидаги фар?ни тyлаши ?онунлаштирилган.

1.3. Ме?натни мухофаза ?илиш со?асидаги норматив ?ужжатлар

Ме?натни мухофаза ?илиш со?асида ?у?у?ий ?удуд узвий бо?ланган тyрт даражали ?у?у?ий нормативлардан: ягона, тармо?лараро; тармо?лар учун ва корхоналар нормативларидан ташкил топган.

Ягона ?у?у?ий нормативлар ме?натни мухофаза ?илиш со?асида давлатни устивор принципларини yрнатадиган асосий давлат ?ужжатларини: Ўзбекистон республикасининг конституцияси, ме?нат кодекси ва ме?натни мухофаза ?илиш ?онунини yз ичига олади.

Тармо?лараро ?у?у?ий нормативлар – ме?натни мухофаза ?илиш со?асидаги давлат ?ужжатлари бyлиб, уларда тармо? белгилари бyлмаганлиги учун, и?тисодиётнинг барча тармо?ларида ?yлланилади. Уларга электр хавфсизлиги ?оидалари, ?урилиш ва таъмирлаш ишларини хавфсиз бажариш ?оидалари, ме?нат хавфсизлиги тизимига киритилган ме?нат хавфсизлиги стандартлари тизими (МХСТ), айрим хавфли ва зарарли ишлаб чи?ариш омиллари билан ишлаш санитар ?оидалари ва нормалари (С?ваН) ва б.?. киради.

Тармо? ?у?у?ий нормативлари – мамлакатнинг у ёки бу и?тисодиёт тармо?и хусусиятларига мос хавфсизлик талабларини ани?лайди: кимё, металлургия, тy?имачилик ва саноатнинг бош?а турлари хавфсизлиги ?оидалари; пахта тозалаш саноати хавфсизлиги ?оидалари ва б. ?. Бу ?у?у?ий нормативлар фа?ат муайян и?тисодиёт тармо?ига мyлжалланган ва бош?а тармо?ларда юридик кучга эга бyлмайди.

Ме?натни му?офаза ?илишнинг тармо?лараро ?оидалари Ме?нат вазирлиги томонидан, ало?ида тармо? учун ?оидалар эса тегишли тармо? бош?арув органи томонидан та?дим этилиб Ме?нат вазирлиги томонидан тасди?ланилади. Ме?натни му?офаза ?илиш ?оидалари маълум муддат давомида фойдаланиш учун ёки чекланмаган муддатга тасди?ланади.

Ме?натни му?офаза ?илиш бyйича ?оидалар – ме?натни му?офаза ?илиш бyйича талаблар yрнатадиган ва ишлаб чи?ариш жараёнларини лойи?алашда, ташкиллаштириш ва амалга оширишда, ало?ида иш турларини, ишлаб чи?ариш ускуналари, ?урилмалари, агрегатлари, машиналари, аппаратларидан фойдаланишда, шунингдек бошлан?ич материалларни, тайёр ма?сулотларни, моддаларни, ишлаб чи?ариш чи?индиларини ва б.?. ташишда, са?лашда, ?yллашда бажарилиши мажбурий бyлган меъёрий ?ужжатдир.

Ме?натни му?офаза ?илиш ?оидалари ме?нат хавфсизлиги стандартлари тизимини (МХСТ) ?аракатда бyлишини инкор этмайди, ?амда ?уйидагиларга ?урилиш ва санитар меъёрлари ва ?оидалари, шунингдек Ўзбекистон республикаси назорат органлари билан тасди?ланган ?оидалар, хавфсизлик меъёрлари ва ?ужжатларга зид бyлмаслиги керак.

Корхоналар нормативлари – фа?ат шу корхонада амалда бyлган ме?натни мухофаза ?илиш бyйича норматив ?ужжатлар (буйру?лар, ?арорлар, ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номалар) ни yз ичига олади.

Битта ?у?у?ий ?удудга киритилган нормативларнинг ?ар бири бир хил ?у?у?ий кучга эга, яъни корхонани иш жойини ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номасидаги ме?нат хавфсизлиги талабларини бажарилиши ишловчилар ва иш берувчилар учун Ўзбекистон республикаси конституцияси моддалари ёки тармо? ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ?оидалари талабларини бажариш билан бирдай мажбурийдир. ?у?у?ий ?удудга кирган ?ар бир норматив ?ужжат талабларини бузилганлиги учун бирдай жавобгарлик шакли назарда тутилади.

Давлат ва тегишли ижрочи органларни ?у?у?ий норматив ?ужжатлари асосида, корхоналар ме?натни мухофаза ?илиш бyйича корхоналар стандартларини, ишловчилар касблари ва ало?ида иш турлари учун ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номалар ишлаб чи?адилар ва тасди?лайдилар.

Касаба уюшмалари ?yмиталарининг ёки ишловчиларнинг бош?а вакиллик органлари ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ?у?у?ий норматив ?ужжатларни ишлаб чи?иш ва келишишда иштирок этиш ?у?у?ига эгадирлар.

Амалдаги ме?нат хавфсизлиги стандартлари тизими ме?нат хавфсизлигини стандартлаштириш масалаларини ечишга ва ме?нат хавфсизлиги талабларини стандартлар ва техник шартларга киритишга мyлжалланган.

Ўз таркиби бyйича ме?нат хавфсизлиги стандартлари тизими (МХСТ- ГОСТлар) бешта тизим ости стандартларидан тузилган, уларга: 12.0; 12.1; 12.2; 12.3; 12.4 тартиб ра?амлари та?дим этилган.

Ташкилий-методик стандартлар (12.0). Бу стандартлар ме?нат хавфсизлигини ба?олаш методларини, хавфли ва зарарли омилларнинг синфланишини, ме?нат хавфсизлиги со?асида ма?садлар, масалалар ва тузилишларни yрнатади.

Хавфли ва зарарли ишлаб чи?ариш турлари бyйича нормалар ва талаблар стандартлари (12.1). Бу стандартлар кyриниш, таъсир тавсифи, ?ийматни рухсатли чегараси ва назорат методларига ?амда зарарли моддалар билан ишлашда хавфсизлик талабларини yрнатади. Улар яна, ён?ин- ва портлаш хавфсизлиги, электр хавфсизлиги, радиация, титраш ва биология хавфсизлиги, шунингдек шов?индан, инфра- ва ультратовушдан, электр магнити майдонидан, зарарли моддалардан ?имояланиш талаблари, ёру?ликка ва му?ит ?авосига талабларни yрнатади.

Ишлаб чи?ариш ускуналари хавфсизлигига талаблар (12.2). Уларда бутунлай ускунани конструкциясига ва унинг ало?ида компонентларига, шунингдек хавфсизлик талаблари бажарилишини назорат ?илиш методларига талаблар yрнатилган.

Ишлаб чи?ариш жараёнлари хавфсизлигига талаблар стандартлари (12.3). Уларга ускуналарни жойлаштириш ва иш жойларини ташкиллаштириш, технология ускуналарини ишлаш тартиблари, иш жойлари ва ме?нат тартиби, бош?арув системаларига талаблар ?амда хавфсизлик талаблари бажарилишини назорат ?илиш киритилган.

Ишловчиларни ?имоя воситаларига талаблар стандартлари (12.4). Бу стандартлар ?имоя воситаларини синфлайди ва ало?ида синфлар ва ?имоя ?урилмалари турларини фойдаланиш, конструкцияси ва гигиенаси кyрсаткичларига, шунингдек уларнинг ёрдамчи ускуналари, ?имояловчи ва са?ловчи чегараловчилари, тyс?ичлагичлари, сигналлаштиргичлари, ишончлилик ва муста?камлигига, ?yллар, бошни, нафас олиш ва эшитиш органлари ?имоя воситаларига ва б.?. га талабларни киритиб назорат ва ?имояни ба?олаш методларини yрнатади.

Ме?натни мухофаза ?илишнинг техник ва санитар нормалари ?амда ме?нат хавфсизлиги стандартлари тизими талаблари ало?ида ишлар ва ишлаб чи?ариш жараёнлари учун «Нормалар ва ?оидалар» ор?али хал? хyжалиги тармо?ларига тадби? ?илинади.

Ме?натни му?офаза ?илиш бyйича давлат томонидан ?yйиладиган меъёрий талабларга биноан, ме?натни му?офаза ?илишдан меъёрий ?ужжатлар, ?оидалар ва йyри?номаларни ишлаб чи?иш тартиби, келишуви, тасди?ланиши, ?исобга олиниши, чоп этилиши, тар?атилиши, ме?натни му?офаза ?илиш ?оидалари ва йyри?номаларни бекор килиниши, уларни тузилишига ?yйиладиган талаблар, мазмуни, расмийлаштирилиши ва белгиланиши, уларни текшириш тартиби, кyриб чи?илиши ва улар билан корхоналарни таъминланиши ?амда уларга риоя этилишини назорат ?илиш ва текшириб туриш тартиби yрнатилган.

1.4. Ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номалар

Ме?натни му?офаза ?илиш бyйича йyри?нома – ишлаб чи?ариш участкаларида, корхонани ?удудида, ?урилиш майдончаларида ва бош?а ишларни бажаришда ва хизматлар кyрсатишда ме?натни му?офаза ?илиш талаблари yрнатиладиган меъёрий ?ужжатдир. Йyри?номада ма?аллий шароитлар ?исобга олинади ?амда у маълум ишларни бажаришда ишчилар ва хизматчилар фойдаланиши керак бyлган асосий ?ужжат ?исобланади.

Ме?натни му?офаза ?илиш йyри?номалари намунавий (тармо?ники ёки тармо?лараро) ва корхоналар ишловчилари учун бyлади (ало?ида лавозимлар, касблар ва иш турлари учун).

Намунавий йyри?номалар хyжалик юритувчи органлар томонидан, тегишли касаба уюшмалари билан келишилиб, тасди?ланилади.

Тармо?да намунавий йyри?нома сифатида бош?а тармо?ни намунавий йyри?номаси ?ам ?абул ?илиниши мумкин, бунда шу йyри?номани тасди?лаган хyжалик юритиш органи билан келишиш керак бyлади.

Ишловчилар учун намунавий йyри?номалар ?уйидаги бyлимлардан иборат бyлади:

умумий хавфсизлик талаблари;

ишни бошлашдан олдинги хавфсизлик талаблари;

ишни бажаришда хавфсизлик талаблари;

авария ?олатларда хавфсизлик талаблари;

иш бажарилгандан кейин хавфсизлик талаблари.

Керак бyлганда йyри?номаларга янги, ?yшимча бyлимлар киритилади.

Киритилаётган янги ишлаб чи?ариш корхоналари ишловчилари учун ва?тинчалик йyри?номалар ишлаб чи?илишига рухсат берилади. Ва?тинчалик йyри?номалар те?нологик жараёнларни хавфсиз бажарилишини ва ускуналарни хавфсиз ишлатилишини таъминлаши керак.

Барча лавозимли шахслар учун йyри?номалар, тегишли касаба уюшмалари ва ме?натни мухофаза ?илиш хизмати, керак бyлганда бош?а хизматлар билан келишилиб, корхона ра?бари томонидан тасди?ланилади.

?атор норматив ?у?у?ий ?ужжатларда ишлаб чи?ариш йyри?номаларини, жавобгар мутахассислар учун лавозим йyри?номаларини, машиналар ва механизмларга хизмат кyрсатиш бyйича йyри?номаларни ишлаб чи?ишга талаблар бyлади. Хизмат кyрсатувчи персонал учун намунавий йyри?номалар ишлаб чи?иш йyри?номаси бyлади. Ишловчилар учун ягона йyри?нома ишлаб чи?иш тавсияланади, масалан, «Хизмат кyрсатиш ва ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ишлаб чи?ариш йyри?номаси». Юк кyтариш кранларини тузилиши ва хавфсиз ишлатилиш ?оидаларида корхонада «масъул мутахассислар учун лавозим йyри?номалари ишлаб чи?илиши керак» дейилган. Бу ерда кранлар билан ишларни хавфсиз бажаришга жавобгар шахс учун йyри?нома ишлаб чи?иш тушунилади. Бу йyри?нома лавозим йyри?номасига ?yшимча бyлади. Шундай ?илиб, ?урилиш ташкилоти ишларни бажарувчиси, участка бригадирида унга юклатилган мажбуриятларга бо?ли? ?олда бир нечта лавозим йyри?номалари бyлиши мумкин.

Ташкилотда барча машиналар, механизмлар учун хавфсиз хизмат кyрсатиш бyйича йyри?номалар ишлаб чи?илиши керак. Ташкилотда ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номалар ишлаб чи?илиши керак бyлган касблар ва ишлар турлари ани?ланилади. Ме?натни му?офаза ?илиш йyри?номаларини рyйхати тасди?ланган штат жадвали асосида ишлаб чи?илади, ташкилот ра?бари томонидан тасди?ланади, касаба ?yмитаси билан келишилади ва ташкилотни барча таркибий бyлинмаларига жyнатилади. Ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номалар бyлинмалар ра?барлари томонидан ало?ида касблар бyйича (электрпайвандчи, электромонтёр, лаборантлар, чилангарлар ва ?.к.), ало?ида ишлар учун (баландликда ишлайдиган ишчилар учун, таъмирлаш ишлари, тажриба-синов ишларини yтказиш ва ?.к.) ишлаб чи?илади, ме?натни мухофаза ?илиш хизмати мутахассислари (ме?натни мухофаза ?илиш инженери) эса йyри?номаларни ишлаб чи?ишда методик ёрдам кyрсатадилар. Ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номалар сайланадиган тегишли касаба кyмиталари органлари, ме?натни мухофаза ?илиш хизмати, керак бyлганда эса – бош?а хизматлар ва лавозимли шахслар билан келишилиб ташкилот ра?бари томонидан тасди?ланади.

Амалга киритилаётган янги ишлаб чи?ариш, технологиялар учун давлат ?абул комиссияси фойдаланишга ?абул ?илганига ?адар ёки янги технологияларни тадби? этилгунича ва?тинчалик йyри?номалар ишлаб чи?ишга рухсат этилади.

Бyлинмада амалдаги ташкилотни таркибий бyлинмаси ишловчилари учун ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номалар, шунингдек бу йyри?номаларни рyйхати шу бyлинма ра?барида са?ланади.

Йyри?номаларни таркибий бyлинмага фа?ат йyри?номаларни бериш журналида имзолатиб бериш керак бyлади. Йyри?номаларни назорат нусхаси ме?натни мухофаза ?илиш хизматида са?ланади.

Ишловчилар учун ме?натни мухофаза ?илиш бyйича йyри?номаларни жойлашиш жойини таркибий бyлинма ра?бари улар билан танишиш тyси?ларсиз бyлиши ва ?улайлиги ?исобга олиниб ани?лайди.

Йyри?номалардан ишга ?абул ?илинаётган барча ишловчиларга кириш йyл-йyри?ини, иш жойидаги дастлабки ва кейинчалик ?ар чоракда yтказиладиган даврий йyл-йyри?ларини, ме?нат ?илиш хусусиятлари yзгарганда навбатдан таш?ари ?амда бевосита мутахассислик бyйича мажбуриятлар билан бо?ланмаган бир маротабалик ишларни бажаришда (юклаш, тушириш, ?удудларни тозалаш, наряд – рухсат расмийлаштирилиши керак бyлган ишларни бажариш ва ?.к.) yтказиладиган ма?садли йyл-йyри?ларни беришда фойдаланилади. Ишловчилар учун йyри?номалар дастлабки йyл-йyри? yтказишда, йyл-йyри? шахсий карточкасига ?yл ?yйдирилиб, ишловчиларга берилиши ёки иш жойлари, ёхуд участкаларда осиб ?yйилиши, ишловчилар фойдалана олиши мумкин бyлган жойда са?ланиши керак. Ме?натни мухофаза ?илиш хизмати ишловчилари йyри?номаларни yз ва?тида алмаштириб туришга мажбурлар.

Йyри?номаларни ишловчилар томонидан yрганилишини иш берувчи таъминлайди. Ишловчилар учун йyри?нома талабларини бажариш мажбурийдир. Бу талабларни бажармаслик ме?нат интизомига риоя этмаслик даражасида тушунилади, ва тегишли чора кyрилади.

1.5. Корхоналарда ме?нат хавфсизлиги стандартларини ишлаб чи?иш

Корхоналарда ме?натни мухофаза ?илиш ва ме?нат хавфсизлигини таъминлашнинг стандартларини ишлаб чи?иш. Корхоналарда асосан ме?нат хавфсизлиги стандартлари тизимининг ташкилий-методик стандартлари ишлаб чи?илиб, ?уйидагилар стандартлаштириш объектлари бyлади: корхонада ме?нат хавфсизлигини таъминлаш ишларини ташкиллаштириш, режалаштириш ва ра?батлантириш тартиби; ишловчиларни ме?нат хавфсизлиги бyйича y?итишни ва йyл-йури? беришни ташкиллаштириш; хавфи ю?ори бyлган объектларни назорат ?илиш; ме?нат хавфсизлигини назоратини ташкиллаштириш; хавфи ю?ори даражада бyлган объектларга хизмат кyрсатувчи шахсларни аттестация ?илиш; корхона бyлинмалари ва хизматларида ме?нат хавфсизлигини таъминлаш бyйича ишларни ба?олаш методикаси; корхонада ишлаб чи?аришда олинган тан жаро?атланишлари ва касб касалликлари сабабларини тахлил ?илиш тартиби; корхонани конструкциявий ва технологик ?ужжатларига хавфсизлик талабларини киритиш тартиби; корхонада ён?ин хавфсизлигини таъминлаш ишларини ташкиллаштириш; ме?нат хавфсизлигини ба?олаш учун yлчашлар yтказиш тартиби ва методлари; МХСТ ни тадби? ?илиш ва унга риоя этиш назоратини ташкиллаштириш; ?имоя воситалари билан таъминлаш, ундан фойдаланиш ва са?лашда хизмат кyрсатиш талаблари ва бош?алар.

Ме?натни мухофаза ?илиш йyри?номаси маълум иш жойида муайян ишни бажараётган ишчига мyлжалланган бyлса, корхона стандартлари йyри?номалар ишлаб чи?увчи шахсларга йyналтирилган бyлади.

Корхонада ишлаб чи?илиши керак бyлган стандартлар рyйхати бош инженер тасди?лайдиган рyйхат асосида олиб борилади. Ишлаб чи?илиши керак бyлган стандартлар рyйхати асосида корхонада буйру? чи?арилади ва стандартларни тадби? этиш ташкилий-техник тадбирлари режаси тасди?ланади.

МХСТ-ни корхонани таркибий бyлинмалари ва хизматларида тадби? этилишини назоратини корхонани ме?натни мухофаза ?илиш хизмати олиб боради.

Корхоналарда ме?натни мухофаза ?илиш бyйича ?уйидаги ?ужжатлар:

ме?нат шароитларини яхшилаш ва ме?натни мухофаза ?илиш, санитар-со?ломлаштириш тадбирлари бyлими бyлган жамоа шартномаси;

Все книги на сайте предоставены для ознакомления и защищены авторским правом