Nikita Shcheholevatyi "Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej"

Ook zyn moeder noemde hy: je, en er scheen een ‘heer’ geweest te zyn, die alles ‘meegenomen had’…een vroolyk bezoek! (Nazywal rоwniez swoja matke: „ty”, i wydawalo sie, ze byl tam „pan”, ktоry wszystko „zabral”… wesola wizyta!; Ook zyn moeder noemde hy: je – Nazywal rоwniez swoja matke: „ty”, en er scheen een ‘heer’ geweest te zyn, die alles ‘meegenomen had’ – i wydawalo sie, ze byl tam „pan”, ktоry wszystko „zabral”, een vroolyk bezoek – wesola wizyta!). De vrouw scheen ook niet opgeruimd, want ter-sluik wischte zy haar oog af, terwyl zy 't kleine meisje by haar broertje bracht. (Kobieta tez nie wydawala sie byc w dobrym nastroju, bo ukradkiem otarla oko, gdy przyniosla mala dziewczynke do jej brata; De vrouw scheen ook niet opgeruimd – Kobieta tez nie wydawala sie byc w dobrym nastroju, want ter-sluik wischte zy haar oog af – bo ukradkiem otarla oko, terwyl zy 't kleine meisje by haar broertje bracht – gdy przyniosla mala dziewczynke do jej brata). ‘Dааr, zeide zy, speel wat met Nonni.’ (Tam, powiedziala, pobaw sie troche z Nonni; Dааr, zeide zy – Tam, powiedziala, speel wat met Nonni – pobaw sie troche z Nonni). Een rare naam. (Dziwne imie; Een rare naam – Dziwne imie). En dit deed hy. (I tak zrobil; En dit deed hy – I tak zrobil).

Wel juffrouw, vroeg ik, verwacht u spoedig uw man? (Cоz, prosze pani, zapytalem, czy spodziewa sie pani wkrоtce swojego meza?; Wel juffrouw – Cоz, prosze pani, verwacht u spoedig uw man? – czy spodziewa sie pani wkrоtce swojego meza?)

Ik kan 't niet bepalen, antwoordde zy. (Nie moge tego okreslic, odpowiedziala; Ik kan 't niet bepalen – Nie moge tego okreslic, antwoordde zy – odpowiedziala).

Daar liet op-eens de kleine jongen, die met zyn zusje schuitjevaren gespeeld had, deze in den steek, en vroeg my: (Nagle maly chlopiec, ktоry bawil sie z siostra w lоdke, przestal i zapytal mnie; Daar liet op-eens de kleine jongen – Nagle maly chlopiec, die met zyn zusje schuitjevaren gespeeld had – ktоry bawil sie z siostra w lоdke, deze in den steek – przestal, en vroeg my – i zapytal mnie):

M'nheer, waarom zeg je tegen mama: juffrouw? (Prosze pana, dlaczego mоwi pan do mamy: juffrouw?; M'nheer, waarom zeg je tegen mama: juffrouw – Prosze pana, dlaczego mоwi pan do mamy: juffrouw?)

Hoe dan, kereltje, zei ik, wat moet ik dan zeggen? (Jak wiec, chlopcze, zapytalem, co powinienem wtedy powiedziec?; Hoe dan, kereltje – Jak wiec, chlopcze, zei ik – zapytalem, wat moet ik dan zeggen – co powinienem wtedy powiedziec?)

Wel…zooals andere menschen! (Cоz… jak inni ludzie!; Wel…zooals andere menschen – Cоz… jak inni ludzie!) De juffrouw is beneden. (Juffrouw jest na dole; De juffrouw is beneden – Juffrouw jest na dole). Ze verkoopt schotels en priktollen. (Sprzedaje talerze i baczki; Ze verkoopt schotels en priktollen – Sprzedaje talerze i baczki).

Nu ben ik makelaar in koffi – Last & Co, Lauriergracht, No 37 – we zyn met ons dertienen op 't kantoor, en als ik Stern meereken, die geen salaris ontvangt, zyn er veertien. (Teraz jestem maklerem kawowym – Last & Co, Lauriergracht nr 37 – mamy trzynastu w biurze, a jesli liczyc Sterna, ktоry nie otrzymuje wynagrodzenia, jest nas czternastu; Nu ben ik makelaar in koffi – Teraz jestem maklerem kawowym, Last & Co, Lauriergracht, No 37 – Last & Co, Lauriergracht nr 37, we zyn met ons dertienen op 't kantoor – mamy trzynastu w biurze, en als ik Stern meereken – a jesli liczyc Sterna, die geen salaris ontvangt – ktоry nie otrzymuje wynagrodzenia, zyn er veertien – jest nas czternastu). Welnu, myn vrouw is: juffrouw, en moest ik nu tegen d?t mensch: mevrouw zeggen? (Cоz, moja zona to juffrouw, a czy teraz mialbym mоwic do tej kobiety: pani?; Welnu, myn vrouw is: juffrouw – Cоz, moja zona to juffrouw, en moest ik nu tegen d?t mensch: mevrouw zeggen? – a czy teraz mialbym mоwic do tej kobiety: pani?) Dit ging toch niet! (To nie moglo tak byc!; Dit ging toch niet – To nie moglo tak byc!) Ieder moet in zyn stand blyven, en wat meer is, gister hadden de deurwaarders den boel weggehaald. (Kazdy powinien trzymac sie swojego stanu, a co wiecej, wczoraj komornicy zabrali caly dobytek; Ieder moet in zyn stand blyven – Kazdy powinien trzymac sie swojego stanu, en wat meer is, gister hadden de deurwaarders den boel weggehaald – a co wiecej, wczoraj komornicy zabrali caly dobytek). Ik vond myn: juffrouw dus w?l, en bleef er by. (Uwazalem wiec moje: juffrouw za wlasciwe i pozostalem przy tym; Ik vond myn: juffrouw dus w?l – Uwazalem wiec moje: juffrouw za wlasciwe, en bleef er by – i pozostalem przy tym).

Ik vroeg waarom Sjaalman zich niet by my had aangemeld om zyn pak terug te halen? (Zapytalem, dlaczego Sjaalman nie zglosil sie do mnie, zeby odebrac swoja paczke?; Ik vroeg waarom Sjaalman zich niet by my had aangemeld om zyn pak terug te halen – Zapytalem, dlaczego Sjaalman nie zglosil sie do mnie, zeby odebrac swoja paczke?) Ze scheen er van te weten, en zei, dat zy op-reis waren geweest, en wel naar Brussel. (Wygladala na swiadoma tego i powiedziala, ze byli w podrоzy, a mianowicie w Brukseli; Ze scheen er van te weten – Wygladala na swiadoma tego, en zei, dat zy op-reis waren geweest – i powiedziala, ze byli w podrоzy, en wel naar Brussel – a mianowicie w Brukseli). Dat hy daar voor de Indеpendance gewerkt had, maar dat hy er niet had kunnen blyven, omdat zyn artikels oorzaak waren dat het blad aan de fransche grenzen zoo dikwyls werd afgewezen. (Ze pracowal tam dla „Indеpendance”, ale nie mоgl tam zostac, poniewaz jego artykuly byly powodem, dla ktоrego gazeta byla tak czesto odrzucana na francuskich granicach; Dat hy daar voor de Indеpendance gewerkt had – Ze pracowal tam dla „Indеpendance”, maar dat hy er niet had kunnen blyven – ale nie mоgl tam zostac, omdat zyn artikels oorzaak waren dat het blad aan de fransche grenzen zoo dikwyls werd afgewezen – poniewaz jego artykuly byly powodem, dla ktоrego gazeta byla tak czesto odrzucana na francuskich granicach). Dat ze sedert eenige dagen in Amsterdam teruggekeerd waren, omdat Sjaalman hier een betrekking zou krygen… (Ze wrоcili do Amsterdamu kilka dni temu, poniewaz Sjaalman mial tu dostac prace…; Dat ze sedert eenige dagen in Amsterdam teruggekeerd waren – Ze wrоcili do Amsterdamu kilka dni temu, omdat Sjaalman hier een betrekking zou krygen – poniewaz Sjaalman mial tu dostac prace…)

Zeker by Gaafzuiger? vroeg ik. (Na pewno u Gaafzuigera? – zapytalem; Zeker by Gaafzuiger? – Na pewno u Gaafzuigera? vroeg ik – zapytalem).

Ja, dat was het! (Tak, to bylo to!; Ja, dat was het! – Tak, to bylo to!) Maar dit was tegengeloopen, zeide zy. (Ale to sie nie udalo, powiedziala; Maar dit was tegengeloopen – Ale to sie nie udalo, zeide zy – powiedziala). Nu, hiervan wist ik meer dan zyzelf. (Cоz, wiedzialem o tym wiecej niz ona sama; Nu, hiervan wist ik meer dan zyzelf – Cоz, wiedzialem o tym wiecej niz ona sama). Hy had de Aglaia laten vallen, en was lui, pedant en ziekelyk…precies, dааrom was hy weggejaagd. (Upuscil Aglaia, byl leniwy, pedantyczny i chorowity… dokladnie dlatego zostal wyrzucony; Hy had de Aglaia laten vallen – Upuscil Aglaia, en was lui, pedant en ziekelyk – i byl leniwy, pedantyczny i chorowity, precies, dааrom was hy weggejaagd – dokladnie dlatego zostal wyrzucony).

En, ging ze voort, dat hy zeker dezer dagen by my komen zou, en misschien wel juist naar my toe was, om antwoord te vragen op 't verzoek dat hy my gedaan had. (I dodala, ze z pewnoscia w najblizszych dniach przyjdzie do mnie, a moze nawet wlasnie do mnie przyszedl, aby zapytac o odpowiedz na prosbe, ktоra do mnie skierowal; En, ging ze voort – I dodala, dat hy zeker dezer dagen by my komen zou – ze z pewnoscia w najblizszych dniach przyjdzie do mnie, en misschien wel juist naar my toe was – a moze nawet wlasnie do mnie przyszedl, om antwoord te vragen op 't verzoek dat hy my gedaan had – aby zapytac o odpowiedz na prosbe, ktоra do mnie skierowal).

Ik zei dat Sjaalman maar eens komen zou, maar dat hy niet moest schellen, want dit is zoo lastig voor de meid. (Powiedzialem, ze Sjaalman powinien przyjsc, ale nie powinien dzwonic, bo to jest tak uciazliwe dla sluzacej; Ik zei dat Sjaalman maar eens komen zou – Powiedzialem, ze Sjaalman powinien przyjsc, maar dat hy niet moest schellen – ale nie powinien dzwonic, want dit is zoo lastig voor de meid – bo to jest tak uciazliwe dla sluzacej). Als hy wat wachtte, zei ik, zou de deur wel eens opengaan, als er iemand uit moest. (Jesli troche poczeka, powiedzialem, drzwi moga sie otworzyc, gdy ktos bedzie wychodzil; Als hy wat wachtte – Jesli troche poczeka, zei ik – powiedzialem, zou de deur wel eens opengaan – drzwi moga sie otworzyc, als er iemand uit moest – gdy ktos bedzie wychodzil). En toen ging ik heen, en nam myn bruidsuikers weer mee, want, ronduit gezegd, het beviel me daar niet. (A potem poszedlem i zabralem ze soba moje cukierki weselne, bo szczerze mоwiac, nie podobalo mi sie tam; En toen ging ik heen – A potem poszedlem, en nam myn bruidsuikers weer mee – i zabralem ze soba moje cukierki weselne, want, ronduit gezegd, het beviel me daar niet – bo szczerze mоwiac, nie podobalo mi sie tam). Ik voelde me niet op myn gemak. (Nie czulem sie swobodnie; Ik voelde me niet op myn gemak – Nie czulem sie swobodnie). Een makelaar is toch geen kruier, dunkt me, en ik beweer dat ik er fatsoenlyk uitzie. (Makler nie jest przeciez tragarzem, mysle, i twierdze, ze wygladam przyzwoicie; Een makelaar is toch geen kruier – Makler nie jest przeciez tragarzem, dunkt me – mysle, en ik beweer dat ik er fatsoenlyk uitzie – i twierdze, ze wygladam przyzwoicie). Ik had myn jas met bont aan, en toch zat ze daar zoo eenvoudig, en praatte zoo kalm met haar kinderen, alsof ze alleen was. (Mialem na sobie futrzana kurtke, a ona siedziala tam tak prosto i rozmawiala tak spokojnie ze swoimi dziecmi, jakby byla sama; Ik had myn jas met bont aan – Mialem na sobie futrzana kurtke, en toch zat ze daar zoo eenvoudig – a ona siedziala tam tak prosto, en praatte zoo kalm met haar kinderen – i rozmawiala tak spokojnie ze swoimi dziecmi, alsof ze alleen was – jakby byla sama). Bovendien ze scheen geschreid te hebben, en ontevreden menschen kan ik niet verdragen. (Ponadto, wydawalo sie, ze plakala, a nie moge zniesc niezadowolonych ludzi; Bovendien ze scheen geschreid te hebben – Ponadto, wydawalo sie, ze plakala, en ontevreden menschen kan ik niet verdragen – a nie moge zniesc niezadowolonych ludzi). Ook was 't er koud en ongezellig – zeker omdat de boel weggehaald was – en ik houd veel van gezelligheid in een kamer. (Bylo tam rоwniez zimno i nieprzyjemnie – zapewne dlatego, ze caly dobytek zostal zabrany – a ja bardzo lubie przytulnosc w pokoju; Ook was 't er koud en ongezellig – Bylo tam rоwniez zimno i nieprzyjemnie, zeker omdat de boel weggehaald was – zapewne dlatego, ze caly dobytek zostal zabrany, en ik houd veel van gezelligheid in een kamer – a ja bardzo lubie przytulnosc w pokoju). Onder het naar-huis gaan besloot ik het met Bastiaans nog eens aantezien, omdat ik niet gaarne iemand op-straat zet. (Wracajac do domu, postanowilem jeszcze raz przyjrzec sie sprawie z Bastiaansem, poniewaz nie lubie wyrzucac nikogo na ulice; Onder het naar-huis gaan besloot ik het met Bastiaans nog eens aantezien – Wracajac do domu, postanowilem jeszcze raz przyjrzec sie sprawie z Bastiaansem, omdat ik niet gaarne iemand op-straat zet – poniewaz nie lubie wyrzucac nikogo na ulice).

Nu volgt de eerste week van Stern. (Teraz nadchodzi pierwszy tydzien Sterna; Nu volgt de eerste week van Stern – Teraz nadchodzi pierwszy tydzien Sterna). Het spreekt vanzelf dat er veel in voorkomt, dat my niet bevalt. (Oczywiscie, ze jest tam wiele rzeczy, ktоre mi sie nie podobaja; Het spreekt vanzelf dat er veel in voorkomt – Oczywiscie, ze jest tam wiele rzeczy, dat my niet bevalt – ktоre mi sie nie podobaja). Maar ik moet me houden aan artikel twee, en de Rosemeyers hebben 't goed gevonden. (Ale musze trzymac sie artykulu drugiego, a Rosemeyerowie to zaakceptowali; Maar ik moet me houden aan artikel twee – Ale musze trzymac sie artykulu drugiego, en de Rosemeyers hebben 't goed gevonden – a Rosemeyerowie to zaakceptowali). Ik geloof, dat ze Stern in de hoogte steken, omdat hy een oom heeft te Hamburg, die in suiker doet. (Mysle, ze chwala Sterna, poniewaz ma wujka w Hamburgu, ktоry handluje cukrem; Ik geloof, dat ze Stern in de hoogte steken – Mysle, ze chwala Sterna, omdat hy een oom heeft te Hamburg, die in suiker doet – poniewaz ma wujka w Hamburgu, ktоry handluje cukrem).

Sjaalman was er inderdaad geweest. (Sjaalman rzeczywiscie tam byl; Sjaalman was er inderdaad geweest – Sjaalman rzeczywiscie tam byl). Hy had Stern gesproken, en aan dezen eenige woorden en zaken uitgelegd, die hy niet begreep. (Rozmawial ze Sternem i wyjasnil mu kilka slоw i spraw, ktоrych nie rozumial; Hy had Stern gesproken – Rozmawial ze Sternem, en aan dezen eenige woorden en zaken uitgelegd – i wyjasnil mu kilka slоw i spraw, die hy niet begreep – ktоrych nie rozumial). Die Stern niet begreep, meen ik. (Ktоrych Stern nie rozumial, mam na mysli; Die Stern niet begreep, meen ik – Ktоrych Stern nie rozumial, mam na mysli). Ik verzoek nu den lezer de volgende hoofdstukken doortebyten, dan beloof ik naderhand weer iets van meer solieden aard, van my, Batavus Droogstoppel, makelaar in koffi: Last & Co, Lauriergracht, No 37. (Prosze teraz czytelnika o przeczytanie kolejnych rozdzialоw, a potem obiecuje znowu cos bardziej solidnego ode mnie, Batavusa Droogstoppela, maklera kawowego: Last & Co, Lauriergracht, nr 37; Ik verzoek nu den lezer de volgende hoofdstukken doortebyten – Prosze teraz czytelnika o przeczytanie kolejnych rozdzialоw, dan beloof ik naderhand weer iets van meer solieden aard – a potem obiecuje znowu cos bardziej solidnego, van my, Batavus Droogstoppel, makelaar in koffi – ode mnie, Batavusa Droogstoppela, maklera kawowego: Last & Co, Lauriergracht, No 37 – Last & Co, Lauriergracht, nr 37).

Rozdzial 5: Podrоz do Lebak

Vyfde hoofdstuk

Er was des morgens te tien ure een ongewone beweging op den grooten weg die de afdeeling Pandeglang verbindt met Lebak. (O dziesiatej rano na glоwnej drodze laczacej oddzial Pandeglang z Lebak panowal niezwykly ruch; des morgens – rano, ongewone beweging – niezwykly ruch, grooten weg – glоwna droga, afdeeling – oddzial, verbindt – laczy, Lebak – Lebak).

‘Groote weg’ is misschien wat veel gezegd voor 't breed voetpad dat men, uit beleefdheid en by-gebrek aan beter, de ‘weg’ noemde. (‘Groote weg’ to byc moze za duzo powiedziane na szeroka sciezke, ktоra z grzecznosci i braku lepszego, nazywano droga; groote weg – wielka droga, breed voetpad – szeroka sciezka, beleefdheid – grzecznosc, by-gebrek – brak, weg – droga).

Maar als men met een vierspannig rytuig vertrok van Serang, de hoofdplaats der residentie Bantam, met het voornemen zich te begeven naar Rangkas-Betoeng, de nieuwe hoofdplaats van 't Lebaksche, kon men nagenoeg zeker zyn, te-eeniger-tyd daar aantekomen. (Ale jesli ktos wyruszyl czterokonnym powozem z Serang, glоwnej miejscowosci rezydencji Bantam, z zamiarem udania sie do Rangkas-Betoeng, nowej glоwnej miejscowosci Lebak, mozna bylo byc niemal pewnym, ze tam sie dotrze; vierspannig rytuig – czterokonny powоz, vertrok – wyruszyl, hoofdplaats – glоwna miejscowosc, residentie – rezydencja, voornemen – zamiar, zich te begeven – udac sie, nagenoeg zeker – niemal pewnym, te-eeniger-tyd – predzej czy pоzniej, aantekomen – dotrzec).

't Was dus een weg. (To wiec byla droga; weg – droga).

Wel bleef men gedurig steken in den modder, die in de Bantamsche laaglanden zwaar, kleierig en klevend is, wel was men telkens genoodzaakt de hulp interoepen van de bewoners der naastby gelegen dorpen – ook al waren ze niet zееr naby, want de dorpen zyn niet menigvuldig in die streken – maar als men er dan eindelyk in geslaagd was, een twintigtal landbouwers uit den omtrek by-een te krygen, duurde het gewoonlyk niet zeer lang, voor men paarden en wagen weder op vasten grond had gebracht. (Czesto grzezlismy w blocie, ktоre na nizinach Bantam jest ciezkie, gliniaste i kleiste, czesto bylismy zmuszeni wzywac pomoc mieszkancоw pobliskich wiosek – nawet jesli nie byly one bardzo blisko, bo wioski w tych okolicach sa rzadkie – ale kiedy w koncu udalo sie zebrac okolo dwudziestu rolnikоw z okolicy, zazwyczaj nie trwalo dlugo, zanim konie i wоz zostaly z powrotem na twardym gruncie; gedurig steken – czesto grzeznac, modder – bloto, Bantamsche laaglanden – niziny Bantam, zwaar – ciezki, kleierig – gliniasty, klevend – kleiste, telkens genoodzaakt – czesto zmuszeni, hulp interoepen – wzywac pomoc, naastby gelegen dorpen – pobliskie wioski, menigvuldig – liczny, streken – okolice, twintigtal landbouwers – okolo dwudziestu rolnikоw, omtrek – okolica, by-een te krygen – zebrac, gewoonlyk – zazwyczaj, zeer lang – bardzo dlugo, paarden en wagen – konie i wоz, weder – ponownie, vasten grond – twardy grunt, gebracht – przyniesiony).

De koetsier klapte met de zweep, de loopers – in Europa zou men, geloof ik, zeggen ‘palfreniers’ of liever, er bestaat in Europa niets wat met deze loopers overeenkomt – die onvergelykbare loopers dan, met hun korte dikke zweepjes, huppelden weer aan de zyde van het vierspan, kreschen onbeschryfelyke geluiden, en sloegen de paarden ter-aanmoediging onder den buik. (Woznica strzelal z bicza, a biegacze – w Europie powiedzielibysmy, jak sadze, ‘palfrenierzy’, a raczej, w Europie nie ma nic, co mogloby sie rоwnac z tymi biegaczami – ci nieporоwnywalni biegacze, ze swoimi krоtkimi, grubymi biczami, znowu podskakiwali po bokach czterokonnego zaprzegu, wydawali niewyobrazalne dzwieki i uderzali konie pod brzuch, aby je zachecic; koetsier – woznica, klapte – strzelal, zweep – bicz, loopers – biegacze, palfreniers – palfrenierzy, onvergelykbare – nieporоwnywalni, korte dikke zweepjes – krоtkie, grube bicze, huppelden – podskakiwali, zyde – bok, vierspan – czterokonny zaprzeg, kreschen – wydawali dzwieki, onbeschryfelyke geluiden – niewyobrazalne dzwieki, sloegen – uderzali, paarden – konie, ter-aanmoediging – aby zachecic, onder den buik – pod brzuch).

Zоо hotste men dan eenigen tyd voort, tot het verdrietig oogenblik weer daar was, dat men tot over de assen wegzonk in den modder. (Tak wiec jechano przez jakis czas, az nadszedl smutny moment, gdy znowu zanurzono sie w blocie po osie; hotste men voort – jechano, eenigen tyd – jakis czas, verdrietig oogenblik – smutny moment, wegzonk – zanurzono sie, den modder – bloto, tot over de assen – po osie).

Dan begon het geroep om hulp op-nieuw. (Wtedy znowu zaczeto wolac o pomoc; begon – zaczeto, het geroep om hulp – wolac o pomoc, op-nieuw – znowu).

Men wachtte geduldig tot die hulp kwam, en… sukkelde verder. (Czekano cierpliwie, az przyjdzie pomoc i… ruszono dalej; wachtte – czekano, geduldig – cierpliwie, hulp kwam – pomoc przyszla, sukkelde verder – ruszono dalej).

Dikwyls, als ik dien weg langs ging, was 't my als zou ik hier of daar een wagen vinden met reizigers uit de vorige eeuw, die in den modder gezakt, en vergeten waren. (Czesto, gdy szedlem ta droga, wydawalo mi sie, ze tu czy tam znajde wоz z podrоznikami z poprzedniego wieku, ktоry ugrzazl w blocie i zostal zapomniany; dikwyls – czesto, weg langs ging – szedlem ta droga, was 't my als – wydawalo mi sie, hier of daar – tu czy tam, een wagen vinden – znalezc wоz, reizigers uit de vorige eeuw – podrоznicy z poprzedniego wieku, in den modder gezakt – ugrzazl w blocie, vergeten – zapomniany).

Maar dit is me nooit voorgekomen. (Ale to mi sie nigdy nie przydarzylo; maar dit is me nooit – ale to mi sie nigdy, voorgekomen – przydarzylo).

Ik veronderstel dus dat allen die ooit dezen weg langs kwamen, eindelyk zyn aangeland waar ze wezen wilden. (Zakladam wiec, ze wszyscy, ktоrzy kiedykolwiek ta droga szli, ostatecznie dotarli tam, gdzie chcieli; ik veronderstel – zakladam, dus dat allen – wiec ze wszyscy, ooit dezen weg langs kwamen – kiedykolwiek ta droga szli, eindelyk – ostatecznie, zyn aangeland – dotarli, waar ze wezen wilden – gdzie chcieli).

Men zou zich zeer vergissen, wanneer men zich van den geheelen grooten weg op Java, een denkbeeld vormde naar den maatstaf van dien weg in 't Lebaksche. (Bardzo by sie ktos pomylil, gdyby wyobrazil sobie cala glоwna droge na Jawie na podstawie tej drogi w Lebak; zou zich zeer vergissen – bardzo by sie pomylil, geheelen grooten weg op Java – cala glоwna droga na Jawie, een denkbeeld vormde – wyobrazic sobie, naar den maatstaf van dien weg – na podstawie tej drogi, 't Lebaksche – Lebak).

De eigenlyke heirbaan met zyn vele zytakken, die de maarschalk Daendels met groote opoffering van volk deed aanleggen, is inderdaad een prachtig stuk werks, en men staat verbaasd over de geestkracht van den man die, ondanks alle bezwaren welke zyn benyders en tegenstanders in 't moederland hem in den weg legden, den onwil der bevolking en de ontevredenheid der hoofden durfde trotsen, om iets tot-stand te brengen, dat thans nog de bewondering van iederen bezoeker opwekt en verdient. (Wlasciwa droga glоwna z wieloma odgalezieniami, ktоra marszalek Daendels zbudowal kosztem wielkich ofiar ludu, jest rzeczywiscie wspanialym dzielem, a czlowiek jest zdumiony duchem czlowieka, ktоry mimo wszelkich trudnosci, jakie stawiali mu jego zazdrosnicy i przeciwnicy w ojczyznie, smial przeciwstawiac sie niecheci ludnosci i niezadowoleniu glоw, aby stworzyc cos, co do dzis budzi podziw kazdego odwiedzajacego i na to zasluguje; eigenlyke heirbaan – wlasciwa droga glоwna, vele zytakken – wiele odgalezien, maarschalk Daendels – marszalek Daendels, groote opoffering van volk – wielkie ofiary ludu, deed aanleggen – zbudowal, inderdaad – rzeczywiscie, prachtig stuk werks – wspaniale dzielo, staat verbaasd – jest zdumiony, geestkracht van den man – duch czlowieka, ondanks alle bezwaren – mimo wszelkich trudnosci, zyn benyders – jego zazdrosnicy, tegenstanders – przeciwnicy, moederland – ojczyzna, den weg legden – stawiali trudnosci, onwil der bevolking – niechec ludnosci, ontevredenheid der hoofden – niezadowolenie glоw, durfde trotsen – smial przeciwstawiac sie, iets tot-stand te brengen – stworzyc cos, thans nog – do dzis, bewondering van iederen bezoeker – podziw kazdego odwiedzajacego, opwekt en verdient – budzi i zasluguje).

Geen paardenpostery dan ook in Europa – zelfs niet in Engeland, Rusland of Hongarye – kan met die op Java worden gelyk gesteld. (Zadna poczta konna w Europie – nawet nie w Anglii, Rosji czy na Wegrzech – nie moze byc rоwna tej na Jawie; geen paardenpostery – zadna poczta konna, Europa – Europa, Engeland – Anglia, Rusland – Rosja, Hongarye – Wegry, kan gelyk gesteld – moze byc rоwna).

Over hooge bergruggen, langs diepten die u doen yzen, vliegt de zwaar bepakte reiswagen in ееn galop voort. (Przez wysokie grzbiety gоrskie, wzdluz przepasci, ktоre mroza krew w zylach, ciezko obciazony powоz leci jednym galopem; hooge bergruggen – wysokie grzbiety gоrskie, diepten die u doen yzen – przepasci, ktоre mroza krew w zylach, zwaar bepakte reiswagen – ciezko obciazony powоz, ееn galop – jednym galopem, voort – dalej).

De koetsier zit als op den bok genageld, uren, ja, gansche dagen achtereen, en zwaait de zware zweep met yzeren arm. (Woznica siedzi jak przybity do kozla, godzinami, tak, calymi dniami, i macha ciezkim biczem zelaznym ramieniem; koetsier – woznica, zit als op den bok genageld – siedzi jak przybity do kozla, uren – godziny, gansche dagen – calymi dniami, achtereen – pod rzad, zwaait – macha, zware zweep – ciezki bicz, yzeren arm – zelazne ramie).

Hy weet juist te berekenen waar en hoeveel hy de hollende paarden moet inhouden, om na vliegend dalen van een berghelling, ginds aan dien hoek… (On dokladnie wie, gdzie i jak bardzo musi powstrzymac pedzace konie, aby po szybkim zjezdzie ze zbocza gоry, tam na zakrecie…; berekenen – obliczyc, hollende paarden – pedzace konie, inhouden – powstrzymac, vliegend dalen – szybki zjazd, berghhelling – zbocze gоry, ginds aan dien hoek – tam na zakrecie).

Myn God, de weg is… weg! We gaan in een afgrond, gilt de onervaren reiziger, daar is geen weg… daar is de diepte! (Boze mоj, droga zniknela! Wpadamy w przepasc, krzyczy niedoswiadczony podrоznik, nie ma drogi… tam jest przepasc!; Myn God – Boze mоj, de weg is… weg – droga zniknela, we gaan in een afgrond – wpadamy w przepasc, gilt de onervaren reiziger – krzyczy niedoswiadczony podrоznik, geen weg – nie ma drogi, daar is de diepte – tam jest przepasc).

Ja, zoo schynt het. (Tak, tak sie wydaje; zoo schynt het – tak sie wydaje).

De weg kromt zich, en juist als ееn galopsprong verder, vasten grond zou doen verliezen aan 't voorspan, wenden zich de paarden, en slingeren het voertuig den hoek om. (Droga zakreca i wlasnie gdyby jeszcze jeden galop utracilby twardy grunt, konie skrecaja i pojazd leci w zakret; weg kromt zich – droga zakreca, ееn galopsprong verder – jeszcze jeden galop, vasten grond – twardy grunt, zouden doen verliezen – stracilby, voorspan – przоd, wenden zich – skrecaja, slingeren het voertuig den hoek om – pojazd leci w zakret).

Ze vliegen de berghoogte op, die ge een oogenblik vroeger niet zaagt, en… de afgrond ligt achter u. (Leca na szczyt gоry, ktоrej chwile wczesniej nie widziales, i… przepasc jest za toba; vliegen de berghoogte op – leca na szczyt gоry, oogenblik vroeger – chwile wczesniej, niet zaagt – nie widziales, afgrond – przepasc, ligt achter u – jest za toba).

Er zyn, by zulke gelegenheid, oogenblikken dat de wagen alleen rust op de raderen aan de buitenzyde van den boog dien ge beschryft: de middelpuntvliedende kracht heeft de binnenwielen van den grond geheven. (Sa chwile, przy takich okazjach, ze wоz opiera sie tylko na kolach po zewnetrznej stronie luku, ktоry opisujesz: sila odsrodkowa uniosla wewnetrzne kola nad ziemie; by zulke gelegenheid – przy takich okazjach, oogenblikken – chwile, wagen rust op de raderen – wоz opiera sie na kolach, buitenzijde van den boog – zewnetrzna strona luku, middelpuntvliedende kracht – sila odsrodkowa, binnenwielen – wewnetrzne kola, van den grond geheven – uniosla nad ziemie).

Er behoort koelbloedigheid toe, de oogen niet te sluiten, en wie voor 't eerst op Java reist, schryft aan zyn familie in Europa, dat hy in levensgevaar verkeerd heeft. (Wymaga to zimnej krwi, nie zamykac oczu, a kto po raz pierwszy podrоzuje po Jawie, pisze do swojej rodziny w Europie, ze byl w smiertelnym niebezpieczenstwie; koelbloedigheid – zimna krew, de oogen niet te sluiten – nie zamykac oczu, voor 't eerst op Java reist – po raz pierwszy podrоzuje po Jawie, schryft aan zyn familie – pisze do swojej rodziny, in levensgevaar verkeerd – w smiertelnym niebezpieczenstwie).

Maar wie er te-huis behoort, lacht om dien angst. (Ale kto tam mieszka, smieje sie z tego strachu; te-huis behoort – mieszka, lacht om dien angst – smieje sie z tego strachu).

Het is myn doel niet, vooral niet in het begin van myn vertelling, den lezer lang bezig te houden met het beschryven van plaatsen, landschappen of gebouwen. (Nie jest moim celem, zwlaszcza na poczatku mojej opowiesci, zajmowanie czytelnika opisami miejsc, krajobrazоw czy budynkоw; doel niet – nie celem, begin van myn vertelling – poczatek mojej opowiesci, lezer lang bezig te houden – zajmowanie czytelnika, beschryven van plaatsen – opisy miejsc, landschappen – krajobrazy, gebouwen – budynki).

Ik vrees te zeer hem afteschrikken door wat zweemen zou naar langdradigheid, en eerst later, als ik gevoel dat hy voor my gewonnen is, als ik uit blik en houding bemerk dat het lot van de heldin die ergens van 't balkon eener vierde verdieping springt, hem belang inboezemt, dan laat ik, met stoute verachting van alle wetten der zwaartekracht, haar zweven tusschen hemel en aarde, tot ik myn hart heb lucht gegeven in de nauwkeurige schets der schoonheden van het landschap, of van 't gebouw dat daar ergens schynt geplaatst te zyn om een voorwendsel aan de hand te doen tot een veelbladzydig vertoog over middeleeuwsche architektuur. (Obawiam sie zbytnio odstraszyc go czyms, co moze wydawac sie rozwlekloscia, a dopiero pоzniej, gdy poczuje, ze jest dla mnie wygrany, gdy z jego spojrzenia i postawy zauwaze, ze los bohaterki, ktоra skacze z balkonu na czwartym pietrze, budzi jego zainteresowanie, pozwole sobie, z odwaznym lekcewazeniem wszystkich praw grawitacji, zawiesic ja miedzy niebem a ziemia, az dam upust swojemu sercu w dokladnym opisie piekna krajobrazu lub budynku, ktоry tam gdzies wydaje sie byc umieszczony, aby sluzyc jako pretekst do wielostronicowego wykladu o architekturze sredniowiecznej; vrees te zeer – obawiam sie zbytnio, afteschrikken – odstraszyc, zweemen zou naar langdradigheid – wydawac sie rozwlekloscia, eerst later – dopiero pоzniej, als ik gevoel dat hy voor my gewonnen is – gdy poczuje, ze jest dla mnie wygrany, als ik uit blik en houding bemerk – gdy z jego spojrzenia i postawy zauwaze, lot van de heldin – los bohaterki, balkon eener vierde verdieping – balkon na czwartym pietrze, hem belang inboezemt – budzi jego zainteresowanie, stoute verachting – odwazne lekcewazenie, wetten der zwaartekracht – prawa grawitacji, zweven tusschen hemel en aarde – zawiesic miedzy niebem a ziemia, myn hart heb lucht gegeven – dac upust swojemu sercu, nauwkeurige schets – dokladny opis, schoonheden van het landschap – piekno krajobrazu, 't gebouw – budynek, voorwendsel aan de hand te doen – sluzyc jako pretekst, veelbladzydig vertoog – wielostronicowy wyklad, middeleeuwsche architektuur – architektura sredniowieczna).

Al die kasteelen gelyken op elkaar. Onveranderlyk zyn ze van heterogeene bouworde. Het corps de logis dagteekent altyd van eenige regeeringen vroeger dan de aanhechtsels die onder dezen of genen lateren koning daarby zyn gevoegd. (Wszystkie te zamki sa do siebie podobne. Zawsze sa zbudowane w sposоb niejednolity. Glоwna czesc budynku pochodzi zawsze z wczesniejszych rzadоw niz dobudоwki dodane przez tego lub innego pоzniejszego krоla; al die kasteelen gelyken op elkaar – wszystkie te zamki sa do siebie podobne, onveranderlyk – zawsze, heterogeene bouworde – niejednolity sposоb budowy, corps de logis – glоwna czesc budynku, dagteekent altyd van eenige regeeringen – pochodzi zawsze z wczesniejszych rzadоw, aanhechtsels – dobudоwki, lateren koning – pоzniejszy krоl).

De torens zyn in vervallen staat… (Wieze sa w stanie rozpadu; torens – wieze, vervallen staat – stan rozpadu).

Waarde lezer, er zyn geen torens. Een toren is een denkbeeld, een droom, een ideaal, een verzinsel, onverdragelyke grootspraak! Er zyn halve torens, en… torentjes. (Drogi czytelniku, nie ma wiez. Wieza to idea, sen, ideal, wymysl, nieznosne przechwalki! Sa pоlwieze i… wiezyczki; waarde lezer – drogi czytelniku, er zyn geen torens – nie ma wiez, toren – wieza, denkbeeld – idea, droom – sen, ideaal – ideal, verzinsel – wymysl, onverdragelyke grootspraak – nieznosne przechwalki, halve torens – pоlwieze, torentjes – wiezyczki).

De geestdryvery die torens meende te moeten zetten op de gebouwen die opgericht werden ter-eere van dezen of genen heilige, duurde niet lang genoeg om ze te voleinden, en de spits die de geloovigen naar den hemel moet wyzen, rust, gewoonlyk een paar omgangen te laag, op de massieve bazis, 'tgeen denken doet aan den man zonder dyen op de kermis. (Entuzjazm, ktоry kazal budowac wieze na budynkach wzniesionych ku czci tego czy innego swietego, nie trwal wystarczajaco dlugo, aby je ukonczyc, a szczyt, ktоry mial wskazywac wiernym niebo, zazwyczaj spoczywa kilka obrotоw za nisko na masywnej podstawie, co przypomina czlowieka bez nоg na jarmarku; geestdryvery – entuzjazm, torens meende te moeten zetten – kazal budowac wieze, gebouwen – budynki, opgericht werden ter-eere van dezen of genen heilige – wzniesione ku czci tego czy innego swietego, duurde niet lang genoeg om ze te voleinden – nie trwal wystarczajaco dlugo, aby je ukonczyc, spits die de geloovigen naar den hemel moet wyzen – szczyt, ktоry mial wskazywac wiernym niebo, rust, gewoonlyk een paar omgangen te laag – zazwyczaj spoczywa kilka obrotоw za nisko, massieve bazis – masywna podstawa, denken doet aan den man zonder dyen op de kermis – przypomina czlowieka bez nоg na jarmarku).

Alleen torentjes, kleine naaldjes op dorpskerken, zyn afgewerkt. (Tylko wiezyczki, male igielki na wiejskich kosciolach, sa ukonczone; torentjes – wiezyczki, kleine naaldjes – male igielki, dorpskerken – wiejskie koscioly, afgewerkt – ukonczone).

Het is waarlyk niet vleiend voor de westersche beschaving, dat zelden het denkbeeld om een groot werk tot-stand te brengen, zich lang genoeg heeft kunnen staande houden om dat werk voleind te zien. (To naprawde nie jest pochlebne dla zachodniej cywilizacji, ze rzadko idea stworzenia wielkiego dziela trwala wystarczajaco dlugo, aby zobaczyc ukonczenie tego dziela; waarlyk niet vleiend – naprawde nie pochlebne, westersche beschaving – zachodnia cywilizacja, zelden het denkbeeld om een groot werk tot-stand te brengen – rzadko idea stworzenia wielkiego dziela, zich lang genoeg heeft kunnen staande houden – trwala wystarczajaco dlugo, dat werk voleind te zien – zobaczyc ukonczenie tego dziela).

Ik spreek nu niet van ondernemingen welker afwerking noodig was om de kosten te dekken. (Nie mоwie teraz o przedsiewzieciach, ktоrych ukonczenie bylo konieczne, aby pokryc koszty; ondernemingen – przedsiewziecia, welker afwerking noodig was – ktоrych ukonczenie bylo konieczne, kosten te dekken – pokryc koszty).

Wie juist weten wil wat ik bedoel, ga den Dom te Keulen zien. (Kto chce dokladnie wiedziec, co mam na mysli, niech idzie zobaczyc katedre w Kolonii; wie juist weten wil – kto chce dokladnie wiedziec, wat ik bedoel – co mam na mysli, ga den Dom te Keulen zien – niech idzie zobaczyc katedre w Kolonii).

Hy geve zich rekenschap van de grootsche opvatting van dat gebouw, in de ziel des bouwmeesters Gerhard von Riehl… van 't geloof in de harten des volks, dat hem in-staat stelde dat werk aantevangen en voorttezetten… van den invloed der denkbeelden die z?lk een kolos noodig hadden om als zichtbare voorstelling te dienen van het ongezien godsdienstig gevoel… en hy vergelyke deze overspanning met de richting, die eenige eeuwen later het oogenblik deed geboren worden, waarop men 't werk staakte… (Niech zda sobie sprawe z wielkiej koncepcji tego budynku, w duszy budowniczego Gerharda von Riehla… z wiary w sercach ludu, ktоra pozwolila mu rozpoczac i kontynuowac to dzielo… z wplywu idei, ktоre wymagaly takiego kolosa, aby sluzyc jako widzialne przedstawienie niewidzialnego uczucia religijnego… i niech porоwna to napiecie z kierunkiem, ktоry kilka wiekоw pоzniej spowodowal narodziny chwili, kiedy przerwano prace…; geve zich rekenschap – zdac sobie sprawe, grootsche opvatting van dat gebouw – wielka koncepcja tego budynku, ziel des bouwmeesters Gerhard von Riehl – dusza budowniczego Gerharda von Riehla, geloof in de harten des volks – wiara w sercach ludu, in-staat stelde dat werk aantevangen en voorttezetten – pozwolila rozpoczac i kontynuowac to dzielo, invloed der denkbeelden – wplyw idei, zulke kolos – taki kolos, zichtbare voorstelling – widzialne przedstawienie, ongezien godsdienstig gevoel – niewidzialne uczucie religijne, vergelyke deze overspanning – porоwna to napiecie, richting – kierunek, eenige eeuwen later – kilka wiekоw pоzniej, het oogenblik deed geboren worden – spowodowal narodziny chwili, men 't werk staakte – przerwano prace).

Er ligt een diepe kloof tusschen Erwin van Steinbach en onze bouwmeesters! (Jest gleboka przepasc miedzy Erwinem von Steinbachem a naszymi budowniczymi!; diepe kloof – gleboka przepasc, tusschen Erwin van Steinbach – miedzy Erwinem von Steinbachem, onze bouwmeesters – nasi budowniczy).

Ik weet dat men sedert jaren bezig is deze kloof te dempen. (Wiem, ze od lat prоbuja zasypac te przepasc; sedert jaren bezig – od lat prоbuja, deze kloof te dempen – zasypac te przepasc).

Ook te Keulen bouwt men weder aan den Dom. (Rоwniez w Kolonii nadal buduja katedre; Keulen – Kolonia, bouwt men weder aan den Dom – nadal buduja katedre).

Maar zal men den afgebroken draad weer kunnen aanhechten? (Ale czy uda sie ponownie polaczyc przerwany watek?; afgebroken draad – przerwany watek, weer kunnen aanhechten – ponownie polaczyc).

Zal men terugvinden in onze dagen, wat toen de kracht uitmaakte van kerkvoogd en bouwheer? (Czy w naszych czasach znajdziemy to, co wtedy stanowilo sile koscielnego opiekuna i budowniczego?; terugvinden in onze dagen – znalezc w naszych czasach, kracht uitmaakte van kerkvoogd en bouwheer – stanowilo sile koscielnego opiekuna i budowniczego).

Ik geloof het niet. (Nie sadze; ik geloof het niet – nie sadze).

Geld zal wel te bekomen zyn, en hiervoor is steen en kalk te-koop. (Pieniadze beda dostepne, a za nie mozna kupic kamien i wapno; geld zal wel te bekomen zyn – pieniadze beda dostepne, steen en kalk te-koop – kamien i wapno do kupienia).

Men kan den kunstenaar betalen, die een plan ontwerpt, en den metselaar die de steenen legt. (Mozna zaplacic artyscie, ktоry zaprojektuje plan, i murarzowi, ktоry polozy kamienie; kunstenaar betalen – zaplacic artyscie, plan ontwerpt – zaprojektuje plan, metselaar die de steenen legt – murarz, ktоry polozy kamienie).

Maar niet voor geld te-koop is 't verdwaald en toch eerbiedwaardig gevoel dat in een bouwontwerp een dichtstuk zag, een dichtstuk van graniet, dat luid sprak tot het volk, een dichtstuk in marmer, dat dааr stond als een onbewegelyk voortdurend eeuwig gebed. (Ale za pieniadze nie kupisz zagubionego, a jednak szacownego uczucia, ktоre w projekcie budowlanym widzialo poemat, poemat z granitu, ktоry glosno przemawial do ludu, poemat z marmuru, ktоry stal tam jako nieruchoma, wiecznie trwajaca modlitwa; niet voor geld te-koop – nie do kupienia za pieniadze, verdwaald en toch eerbiedwaardig gevoel – zagubione, a jednak szacowne uczucie, bouwontwerp – projekt budowlany, dichtstuk – poemat, dichtstuk van graniet – poemat z granitu, luid sprak tot het volk – glosno przemawial do ludu, dichtstuk in marmer – poemat z marmuru, onbewegelyk voortdurend eeuwig gebed – nieruchoma, wiecznie trwajaca modlitwa).

Op de grens tusschen Lebak en Pandeglang dan, was op zekeren morgen een ongewone beweging. (Na granicy miedzy Lebak a Pandeglangiem pewnego ranka panowalo niezwykle poruszenie; grens tusschen Lebak en Pandeglang – granica miedzy Lebak a Pandeglangiem, zekeren morgen – pewnego ranka, ongewone beweging – niezwykle poruszenie).

Honderden gezadelde paarden bedekten den weg, en duizend menschen voor 't minst – wat veel was voor die plek – liepen in bedryvig wachten heen-en-weer. (Setki osiodlanych koni pokrywaly droge, a przynajmniej tysiac ludzi – co bylo duzo jak na to miejsce – biegalo tam i z powrotem w aktywnym oczekiwaniu; honderden gezadelde paarden – setki osiodlanych koni, bedekten den weg – pokrywaly droge, duizend menschen voor 't minst – przynajmniej tysiac ludzi, wat veel was voor die plek – co bylo duzo jak na to miejsce, bedryvig wachten heen-en-weer – biegalo tam i z powrotem w aktywnym oczekiwaniu).

Hier zag men de hoofden der dorpen, en de distriktshoofden uit het Lebaksche, allen met hun gevolg, en te oordeelen naar den schoonen bastert-arabier die in zyn ryk tuig op den zilveren watertrens knabbelde, was ook een hoofd van hoogeren rang op deze plaats aanwezig. (Tutaj mozna bylo zobaczyc glowy wiosek i naczelnicy dystryktоw z Lebak, wszyscy z ich swita, a sadzac po pieknym pоlarabie, ktоry w bogatym uprzezy gryzl srebrne wodze, obecny byl rоwniez przywоdca wyzszego rzedu; hoofden der dorpen – glowy wiosek, distriktshoofden uit het Lebaksche – naczelnicy dystryktоw z Lebak, allen met hun gevolg – wszyscy z ich swita, schoonen bastert-arabier – piekny pоlarab, ryk tuig – bogata uprzaz, zilveren watertrens – srebrne wodze, hoofd van hoogeren rang – przywоdca wyzszego rzedu, op deze plaats aanwezig – obecny w tym miejscu).

Dit was dan ook het geval. (Tak wlasnie bylo; dit was het geval – tak bylo).

De Regent van Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, had met groot gevolg Rangkas-Betoeng verlaten, en ondanks zyn hoogen ouderdom de twaalf of veertien palen afgelegd, die zyn woonplaats scheidden van de grenzen der naburige afdeeling Pandeglang. (Regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, opuscil Rangkas-Betoeng z wielka swita i mimo swojego zaawansowanego wieku przebyl dwanascie lub czternascie mil, ktоre oddzielaly jego miejsce zamieszkania od granic sasiedniego dystryktu Pandeglang; Regent van Lebak – regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara – Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, groot gevolg – wielka swita, Rangkas-Betoeng verlaten – opuscil Rangkas-Betoeng, zyn hoogen ouderdom – zaawansowany wiek, twaalf of veertien palen afgelegd – przebyl dwanascie lub czternascie mil, woonplaats – miejsce zamieszkania, grenzen der naburige afdeeling Pandeglang – granice sasiedniego dystryktu Pandeglang).

Er werd een nieuwe adsistent-resident verwacht, en het gebruik, dat in Indie meer dan ergens kracht van wet heeft, wil dat de beambte die met het bestuur eener afdeeling belast is, feestelyk worde ingehaald by zyn aankomst. (Oczekiwano nowego asystenta-rezydenta, a zwyczaj, ktоry w Indiach ma wiecej mocy niz gdziekolwiek indziej, nakazuje, aby urzednik odpowiedzialny za zarzadzanie dystryktem zostal uroczysto przyjety po przyjezdzie; nieuwe adsistent-resident – nowy asystent-rezydent, verwacht – oczekiwano, gebruik – zwyczaj, Indie – Indie, kracht van wet – moc prawna, beambte – urzednik, met het bestuur eener afdeeling belast – odpowiedzialny za zarzadzanie dystryktem, feestelyk worde ingehaald – uroczysto przyjety, zyn aankomst – jego przyjazd).

Ook de kontroleur, een man van middelbaren leeftyd, die sedert eenige maanden na den dood van den vorigen adsistent-resident, als eerstopvolgende in rang het bestuur had waargenomen, was daar tegenwoordig. (Rоwniez kontroler, mezczyzna w srednim wieku, ktоry od kilku miesiecy po smierci poprzedniego asystenta-rezydenta pelnil obowiazki kierownika, byl tam obecny; kontroleur – kontroler, man van middelbaren leeftyd – mezczyzna w srednim wieku, eenige maanden na den dood – kilka miesiecy po smierci, vorigen adsistent-resident – poprzedni asystent-rezydent, eerstopvolgende in rang – pierwszy w randze, het bestuur had waargenomen – pelnil obowiazki kierownika, daar tegenwoordig – obecny tam).

Zoodra het tydstip der komst van den nieuwen adsistent-resident bekend was, had men in-aller-yl een pendoppo doen oprichten, een tafel en eenige stoelen daarheen gebracht, en eenige ververschingen gereed gezet. (Gdy tylko znano czas przybycia nowego asystenta-rezydenta, w pospiechu wzniesiono pendopo, przyniesiono tam stоl i kilka krzesel oraz przygotowano kilka przekasek; tydstip der komst – czas przybycia, nieuwen adsistent-resident – nowy asystent-rezydent, bekend was – znano, in-aller-yl – w pospiechu, pendoppo doen oprichten – wzniesiono pendopo, tafel en eenige stoelen – stоl i kilka krzesel, daarheen gebracht – przyniesiono tam, ververschingen gereed gezet – przygotowano kilka przekasek).

In deze pendoppo wachtte de Regent met den kontroleur de aankomst van den nieuwen chef af. (W tym pendopo regent wraz z kontrolerem czekali na przybycie nowego szefa; pendoppo – pendopo, Regent met den kontroleur – regent wraz z kontrolerem, aankomst van den nieuwen chef – przybycie nowego szefa, wachtte af – czekali).

Na een hoed met breeden rand, een regenscherm, of een hollen boom, is een pendoppo zeker de eenvoudigste uitdrukking van het denkbeeld: dak. (Po kapeluszu z szerokim rondem, parasolu lub wydrazonym drzewie, pendopo jest z pewnoscia najprostszym wyrazem idei: dach; hoed met breeden rand – kapelusz z szerokim rondem, regenscherm – parasol, hollen boom – wydrazone drzewo, pendoppo – pendopo, eenvoudigste uitdrukking – najprostszy wyraz, denkbeeld – idea, dak – dach).

Verbeeld u vier of zes bamboezen palen in den grond geslagen, die aan de boveneinden met elkander verbonden zyn door andere bamboes, waarop een deksel is vastgehecht van de lange bladen van den waterpalm die in deze streken atap heet, en ge zult u dusdanige pendoppo kunnen voorstellen. (Wyobraz sobie cztery lub szesc wbitych w ziemie bambusowych pali, polaczonych na gоrnych koncach innymi bambusami, na ktоrych przymocowana jest pokrywa z dlugich lisci palmy wodnej, ktоra w tych regionach nazywa sie atap, i bedziesz mоgl sobie wyobrazic takie pendopo; verbeeld u – wyobraz sobie, vier of zes bamboezen palen – cztery lub szesc bambusowych pali, in den grond geslagen – wbitych w ziemie, aan de boveneinden met elkander verbonden – polaczonych na gоrnych koncach, andere bamboes – inne bambusy, deksel vastgehecht – pokrywa przymocowana, lange bladen van den waterpalm – dlugie liscie palmy wodnej, deze streken atap heet – w tych regionach nazywa sie atap, zult u dusdanige pendoppo kunnen voorstellen – bedziesz mоgl sobie wyobrazic takie pendopo).

Het is, zooals ge ziet, zoo eenvoudig mogelyk, en het moest hier dan ook slechts dienen als pied ? terre voor de europesche en inlandsche beambten die daar hun nieuw opperhoofd kwamen verwelkomen aan de grenzen. (Jak widzisz, jest to tak proste, jak to mozliwe, i mialo sluzyc jedynie jako pied ? terre dla europejskich i miejscowych urzednikоw, ktоrzy przybyli tam, aby powitac swoje nowe przelozone na granicy; eenvoudig mogelyk – tak proste, jak to mozliwe, pied ? terre – pied ? terre, europesche en inlandsche beambten – europejscy i miejscowi urzednicy, nieuw opperhoofd – nowy przelozony, kwamen verwelkomen – przybyli powitac, grenzen – granica).

Ik heb me niet volkomen juist uitgedrukt, toen ik den adsistent-resident het opperhoofd, ook van den Regent, noemde. (Nie wyrazilem sie calkowicie precyzyjnie, kiedy nazwalem asystenta-rezydenta rоwniez przelozonym regenta; niet volkomen juist uitgedrukt – nie calkowicie precyzyjnie, adsistent-resident – asystent-rezydent, opperhoofd – przelozony, ook van den Regent – rоwniez regenta, noemde – nazwalem).

Een uitweiding over 't mechanismus van het bestuur in deze landstreken is hier, tot juist begrip van hetgeen volgen zal, noodzakelyk. (Rozwiniecie na temat mechanizmu zarzadzania w tych regionach jest tutaj konieczne dla wlasciwego zrozumienia tego, co nastapi; uitweiding – rozwiniecie, mechanismus van het bestuur – mechanizm zarzadzania, deze landstreken – te regiony, tot juist begrip – dla wlasciwego zrozumienia, hetgeen volgen zal – co nastapi, noodzakelyk – konieczne).

Het dusgenaamd Nederlandsch Indie – 't adjektief nederlandsch komt me eenigszins onnauwkeurig voor, doch 't werd officieel aangenomen14 – is, wat de verhouding van het moederland tot de bevolking aangaat, te splitsen in twee zeer verschillende hoofddeelen. (Tak zwane Indie Holenderskie – przymiotnik holenderski wydaje mi sie nieco nieprecyzyjny, ale zostal oficjalnie przyjety – jesli chodzi o relacje miedzy krajem macierzystym a ludnoscia, mozna podzielic na dwie bardzo rоzne glоwne czesci; dusgenaamd Nederlandsch Indie – tak zwane Indie Holenderskie, adjektief nederlandsch – przymiotnik holenderski, eenigszins onnauwkeurig – nieco nieprecyzyjny, officieel aangenomen – oficjalnie przyjety, verhouding van het moederland tot de bevolking – relacje miedzy krajem macierzystym a ludnoscia, te splitsen in twee zeer verschillende hoofddeelen – mozna podzielic na dwie bardzo rоzne glоwne czesci).

Een gedeelte bestaat uit stammen welker vorsten en vorstjes de opperheerschappy van Nederland als suzerein erkend hebben, doch waarby nog altyd het rechtstreeksch bestuur, in meer of minder mate gebleven is in handen van de ingeboren Hoofden zelf. (Jedna czesc sklada sie z plemion, ktоrych ksiazeta uznali zwierzchnictwo Holandii jako suzerena, ale gdzie nadal bezposrednie zarzadzanie, w wiekszym lub mniejszym stopniu, pozostaje w rekach rdzennych przywоdcоw; gedeelte – czesc, bestaat uit stammen – sklada sie z plemion, vorsten en vorstjes – ksiazeta, opperheerschappy van Nederland – zwierzchnictwo Holandii, suzerein erkend hebben – uznali jako suzerena, rechtstreeksch bestuur – bezposrednie zarzadzanie, meer of minder mate gebleven – w wiekszym lub mniejszym stopniu, handen van de ingeboren Hoofden – rece rdzennych przywоdcоw).

Een ander gedeelte, waartoe – met een zeer kleine, wellicht maar schynbare, uitzondering – geheel Java behoort, is rechtstreeks onderworpen aan Nederland. (Inna czesc, do ktоrej – z bardzo malym, byc moze tylko pozornym, wyjatkiem – nalezy cala Jawa, jest bezposrednio podporzadkowana Holandii; ander gedeelte – inna czesc, zeer kleine, wellicht maar schynbare, uitzondering – bardzo maly, byc moze tylko pozorny, wyjatek, geheel Java behoort – cala Jawa, rechtstreeks onderworpen aan Nederland – bezposrednio podporzadkowana Holandii).

Van cyns of schatting of bondgenootschap is hier geen spraak. (Nie ma mowy o podatkach, daninach ani sojuszach; cyns of schatting of bondgenootschap – podatki, daniny ani sojusze, geen spraak – nie ma mowy).

De Javaan is nederlandsch onderdaan. (Jawajczyk jest holenderskim poddanym; Javaan – Jawajczyk, nederlandsch onderdaan – holenderski poddany).

De Koning van Nederland is zyn koning. (Krоl Holandii jest jego krоlem; Koning van Nederland – krоl Holandii, zyn koning – jego krоl).

De afstammelingen zyner vorige vorsten en heeren zyn nederlandsche beambten. (Potomkowie jego dawnych ksiazat i panоw sa holenderskimi urzednikami; afstammelingen zyner vorige vorsten en heeren – potomkowie jego dawnych ksiazat i panоw, nederlandsche beambten – holenderscy urzednicy).

Ze worden aangesteld, verplaatst, bevorderd, door den Gouverneur-generaal die in-naam van den Koning regeert. (Sa mianowani, przenoszeni, awansowani przez gubernatora generalnego, ktоry rzadzi w imieniu krоla; aangesteld – mianowani, verplaatst – przenoszeni, bevorderd – awansowani, Gouverneur-generaal – gubernator generalny, in-naam van den Koning regeert – rzadzi w imieniu krоla).

De misdadiger wordt veroordeeld en gevonnist naar een wet die van 's Gravenhage is uitgegaan. (Przestepca jest osadzany i skazywany zgodnie z prawem, ktоre pochodzi z Hagi; misdadiger – przestepca, veroordeeld en gevonnist – osadzany i skazywany, wet die van 's Gravenhage is uitgegaan – prawo, ktоre pochodzi z Hagi).

De belasting die de Javaan opbrengt, vloeit in de schatkist van Nederland. (Podatek, ktоry placi Jawajczyk, trafia do skarbca Holandii; belasting die de Javaan opbrengt – podatek, ktоry placi Jawajczyk, schatkist van Nederland – skarbiec Holandii).

Van dit gedeelte slechts der nederlandsche bezittingen, dat alzoo inderdaad deel uitmaakt van het Koningryk der Nederlanden, zal in deze bladen hoofdzakelyk sprake zyn. (Z tej czesci tylko holenderskich posiadlosci, ktоra faktycznie stanowi czesc Krоlestwa Niderlandоw, bedzie glоwnie mowa na tych stronach; nederlandsche bezittingen – holenderskie posiadlosci, deel uitmaakt van het Koningryk der Nederlanden – stanowi czesc Krоlestwa Niderlandоw, zal in deze bladen hoofdzakelyk sprake zyn – bedzie glоwnie mowa na tych stronach).

Den Gouverneur-generaal staat een Raad ter-zyde, die echter op zyn besluiten geen beslissenden invloed heeft. (Gubernator generalny ma Rade u swojego boku, ktоra jednak nie ma decydujacego wplywu na jego decyzje; Gouverneur-generaal – gubernator generalny, staat een Raad ter-zyde – ma Rade u swojego boku, geen beslissenden invloed heeft – nie ma decydujacego wplywu).

Te Batavia zyn de onderscheidene bestuurstakken verdeeld in ‘departementen’ aan welker hoofd Direkteuren geplaatst zyn, die den schakel uitmaken tusschen het opperbestuur van den Gouverneur-generaal en de Residenten in de provincien. (W Batavii rоzne dzialy administracyjne sa podzielone na 'departamenty', na czele ktоrych stoja Dyrektorzy, ktоrzy stanowia ogniwo miedzy zarzadem Gubernatora Generalnego a Rezydentami w prowincjach; Batavia – Batavia, onderscheidene bestuurstakken – rоzne dzialy administracyjne, ‘departementen’ – 'departamenty', welker hoofd Direkteuren – na czele ktоrych Dyrektorzy, de Residenten in de provincien – Rezydenci w prowincjach).

By behandeling evenwel der zaken van politieken aard, wenden zich deze beambten rechtstreeks tot den Gouverneur-generaal. (Jednak w sprawach politycznych urzednicy ci zwracaja sie bezposrednio do Gubernatora Generalnego; politieken aard – sprawy polityczne, wenden zich rechtstreeks tot – zwracaja sie bezposrednio do, Gouverneur-generaal – Gubernator Generalny).

De benaming Resident is herkomstig uit den tyd toen Nederland nog slechts middellyk als leenheer de bevolking beheerschte, en zich aan de hoven der nog regeerende Vorsten door Residenten liet vertegenwoordigen. (Nazwa Rezydent pochodzi z czasоw, gdy Holandia kontrolowala ludnosc jedynie posrednio jako senior feudalny i reprezentowala sie na dworach jeszcze panujacych Ksiazat przez Rezydentоw; benaming Resident – nazwa Rezydent, herkomstig uit den tyd – pochodzi z czasоw, Nederland – Holandia, middellyk als leenheer – posrednio jako senior feudalny, de bevolking beheerschte – kontrolowala ludnosc, regeerende Vorsten – panujacy Ksiazeta, Residenten – Rezydenci).

Die Vorsten bestaan niet meer, en de residenten zyn, als gewestelyke Gouverneurs of Praefecten, bestuurders van landschappen geworden. (Ci Ksiazeta juz nie istnieja, a rezydenci stali sie, jako gubernatorzy prowincji lub prefekci, zarzadcami regionоw; Vorsten bestaan niet meer – Ksiazeta juz nie istnieja, residenten – rezydenci, gewestelyke Gouverneurs of Praefecten – gubernatorzy prowincji lub prefekci, bestuurders van landschappen geworden – stali sie zarzadcami regionоw).

Hun werkkring is veranderd, doch de naam is gebleven. (Ich zakres obowiazkоw sie zmienil, ale nazwa pozostala; werkkring is veranderd – zakres obowiazkоw sie zmienil, de naam is gebleven – nazwa pozostala).

Het zyn deze residenten, die eigenlyk het nederlandsch gezag tegenover de javaansche bevolking vertegenwoordigen. (To wlasnie ci rezydenci faktycznie reprezentuja wladze holenderska wobec ludnosci jawajskiej; residenten – rezydenci, nederlandsch gezag – wladza holenderska, javaansche bevolking – ludnosc jawajska, vertegenwoordigen – reprezentuja).

Het volk kent noch den Gouverneur-generaal, noch de Raden van Indie, noch de Direkteuren te Batavia. (Ludnosc nie zna ani Gubernatora Generalnego, ani Rad Indii, ani Dyrektorоw w Batavii; het volk – ludnosc, noch den Gouverneur-generaal – ani Gubernatora Generalnego, Raden van Indie – Rady Indii, Direkteuren te Batavia – Dyrektorzy w Batavii).

Het kent slechts den Resident, en de beambten die onder hem het besturen. (Zna tylko Rezydenta i urzednikоw, ktоrzy pod jego kierownictwem zarzadzaja; kent slechts den Resident – zna tylko Rezydenta, beambten die onder hem het besturen – urzednicy, ktоrzy pod jego kierownictwem zarzadzaja).