Nikita Shcheholevatyi "Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej"

Welnu, zy had een schoone ziel, en wel moest men blind zyn, om niet ook haar gelaat voor schoon te houden als die ziel daarop te lezen stond. (Otоz, miala piekna dusze, i trzeba by byc slepym, zeby nie uwazac rоwniez jej twarzy za piekna, kiedy ta dusza byla na niej widoczna; Welnu, zy had een schoone ziel – Otоz, miala piekna dusze, en wel moest men blind zyn – i trzeba by byc slepym, om niet ook haar gelaat voor schoon te houden als die ziel daarop te lezen stond – zeby nie uwazac rоwniez jej twarzy za piekna, kiedy ta dusza byla na niej widoczna).

Havelaar was een man van vyf-en-dertig jaren. (Havelaar byl mezczyzna w wieku trzydziestu pieciu lat; Havelaar was een man van vyf-en-dertig jaren – Havelaar byl mezczyzna w wieku trzydziestu pieciu lat).

Hy was slank, en vlug in zyn bewegingen. (Byl szczuply i zwinny w swoich ruchach; Hy was slank – Byl szczuply, en vlug in zyn bewegingen – i zwinny w swoich ruchach).

Buiten zyn korte en bewegelyke bovenlip, en zyn groote flauw-blauwe oogen die, als hy in kalme stemming was, iets droomerigs hadden, maar vuur schoten als een groot denkbeeld hem beheerschte, viel er in zyn voorkomen niets byzonders optemerken. (Poza krоtka i ruchliwa gоrna warga oraz duzymi, jasnoblekitnymi oczami, ktоre, gdy byl w spokojnym nastroju, mialy cos marzycielskiego, ale blyskaly ogniem, gdy ogarniala go wielka idea, w jego wygladzie nie bylo nic szczegоlnego; Buiten zyn korte en bewegelyke bovenlip – Poza krоtka i ruchliwa gоrna warga, en zyn groote flauw-blauwe oogen die, als hy in kalme stemming was, iets droomerigs hadden – oraz duzymi, jasnoblekitnymi oczami, ktоre, gdy byl w spokojnym nastroju, mialy cos marzycielskiego, maar vuur schoten als een groot denkbeeld hem beheerschte – ale blyskaly ogniem, gdy ogarniala go wielka idea, viel er in zyn voorkomen niets byzonders optemerken – w jego wygladzie nie bylo nic szczegоlnego).

Zyn blonde haren hingen sluik langs de slapen, en ik begryp zeer goed dat weinigen, hem voor 't eerst ziende, op het denkbeeld komen zouden iemand voor zich te hebben, die wat hoofd en hart beide aangaat tot de zeldzaamheden behoorde. (Jego blond wlosy zwisaly gladko wzdluz skroni i bardzo dobrze rozumiem, ze niewielu, widzac go po raz pierwszy, wpadloby na pomysl, ze maja przed soba kogos, kto w zakresie zarоwno umyslu, jak i serca nalezal do rzadkosci; Zyn blonde haren hingen sluik langs de slapen – Jego blond wlosy zwisaly gladko wzdluz skroni, en ik begryp zeer goed dat weinigen, hem voor 't eerst ziende – i bardzo dobrze rozumiem, ze niewielu, widzac go po raz pierwszy, op het denkbeeld komen zouden iemand voor zich te hebben – wpadloby na pomysl, ze maja przed soba kogos, die wat hoofd en hart beide aangaat tot de zeldzaamheden behoorde – kto w zakresie zarоwno umyslu, jak i serca nalezal do rzadkosci).

Hy was een ‘vat vol tegenstrydigheids’. (Byl „beczka pelna sprzecznosci”; Hy was een ‘vat vol tegenstrydigheids’ – Byl „beczka pelna sprzecznosci”).

Scherp als een vlym, en zacht als een meisje, voelde hyzelf altyd het eerst de wonde die zyn bittere woorden geslagen hadden, en hy leed daaronder meer dan de gekwetste. (Ostry jak brzytwa, a delikatny jak dziewczyna, zawsze pierwszy odczuwal rane, ktоra zadawaly jego gorzkie slowa, i cierpial z tego powodu bardziej niz zraniony; Scherp als een vlym, en zacht als een meisje – Ostry jak brzytwa, a delikatny jak dziewczyna, voelde hyzelf altyd het eerst de wonde die zyn bittere woorden geslagen hadden – zawsze pierwszy odczuwal rane, ktоra zadawaly jego gorzkie slowa, en hy leed daaronder meer dan de gekwetste – i cierpial z tego powodu bardziej niz zraniony).

Hy was vlug van begrip, vatte terstond het hoogste, het ingewikkeldste, speelde gaarne met de oplossing van moeielyke vragen, had daarvoor alle moeite, alle studie, alle inspanning veil… en dikwyls toch begreep hy de eenvoudigste zaak niet, die een kind hem had kunnen uitleggen. (Byl szybki w pojeciach, natychmiast pojmowal to, co najwyzsze i najbardziej skomplikowane, lubil rozwiazywac trudne problemy, poswiecal na to wszelki wysilek, wszelkie studia, wszelkie starania… a jednak czesto nie rozumial najprostszej rzeczy, ktоra mоglby mu wyjasnic dziecko; Hy was vlug van begrip – Byl szybki w pojeciach, vatte terstond het hoogste, het ingewikkeldste – natychmiast pojmowal to, co najwyzsze i najbardziej skomplikowane, speelde gaarne met de oplossing van moeielyke vragen – lubil rozwiazywac trudne problemy, had daarvoor alle moeite, alle studie, alle inspanning veil – poswiecal na to wszelki wysilek, wszelkie studia, wszelkie starania, en dikwyls toch begreep hy de eenvoudigste zaak niet, die een kind hem had kunnen uitleggen – a jednak czesto nie rozumial najprostszej rzeczy, ktоra mоglby mu wyjasnic dziecko).

Vol liefde voor waarheid en recht, verwaarloosde hy menigmaal zyn eenvoudigste naastbyliggende verplichtingen, om een onrecht te herstellen dat hooger of verder of dieper lag, en dat door de vermoedelyk grootere inspanning van den stryd hem meer aanlokte. (Pelen milosci do prawdy i sprawiedliwosci, czesto zaniedbywal najprostsze, bliskie obowiazki, aby naprawic krzywde, ktоra byla wyzsza, dalsza lub glebsza i ktоra, ze wzgledu na prawdopodobnie wiekszy wysilek walki, bardziej go przyciagala; Vol liefde voor waarheid en recht – Pelen milosci do prawdy i sprawiedliwosci, verwaarloosde hy menigmaal zyn eenvoudigste naastbyliggende verplichtingen – czesto zaniedbywal najprostsze, bliskie obowiazki, om een onrecht te herstellen dat hooger of verder of dieper lag – aby naprawic krzywde, ktоra byla wyzsza, dalsza lub glebsza, en dat door de vermoedelyk grootere inspanning van den stryd hem meer aanlokte – i ktоra, ze wzgledu na prawdopodobnie wiekszy wysilek walki, bardziej go przyciagala).

Hy was ridderlyk en moedig, maar verspilde, als die andere Don Quichot, zyn dapperheid dikwyls op een windmolen. (Byl rycerski i odwazny, ale jak inny Don Kichot, czesto marnowal swoja odwage na wiatrak; Hy was ridderlyk en moedig – Byl rycerski i odwazny, maar verspilde, als die andere Don Quichot, zyn dapperheid dikwyls op een windmolen – ale jak inny Don Kichot, czesto marnowal swoja odwage na wiatrak).

Hy gloeide van onverzadelyke eerzucht die hem alle gewone onderscheiding in 't maatschappelyk leven, als nietig deed voorkomen, en toch stelde hy zyn grootst geluk in een kalm huiselyk vergeten leven. (Plonal nieposkromiona ambicja, ktоra sprawiala, ze wszelkie zwykle wyrоznienia w zyciu spolecznym wydawaly sie niewazne, a jednak najwieksze szczescie znajdowal w spokojnym, domowym, zapomnianym zyciu; Hy gloeide van onverzadelyke eerzucht – Plonal nieposkromiona ambicja, die hem alle gewone onderscheiding in 't maatschappelyk leven, als nietig deed voorkomen – ktоra sprawiala, ze wszelkie zwykle wyrоznienia w zyciu spolecznym wydawaly sie niewazne, en toch stelde hy zyn grootst geluk in een kalm huiselyk vergeten leven – a jednak najwieksze szczescie znajdowal w spokojnym, domowym, zapomnianym zyciu).

Dichter in den hoogsten zin van 't woord, droomde hy zich zonnestelsels by een vonk, bevolkte die met schepsels van zyn maaksel, voelde zich heer van een wereld die hyzelf had in 't leven geroepen… en kon toch zeer goed terstond daarop zonder de minste droomery een gesprek voeren over den prys van de ryst, de regels der taal, of de oekonomische voordeelen eener egyptische hoenderbroeiery. (Poeta w najwyzszym tego slowa znaczeniu, wyobrazal sobie systemy sloneczne z iskry, zaludnial je stworzeniami wlasnego tworzenia, czul sie panem swiata, ktоry sam stworzyl… a jednak mоgl natychmiast bez najmniejszych marzen prowadzic rozmowe o cenie ryzu, zasadach jezyka lub ekonomicznych korzysciach egipskiego inkubatora do jaj; Dichter in den hoogsten zin van 't woord – Poeta w najwyzszym tego slowa znaczeniu, droomde hy zich zonnestelsels by een vonk – wyobrazal sobie systemy sloneczne z iskry, bevolkte die met schepsels van zyn maaksel – zaludnial je stworzeniami wlasnego tworzenia, voelde zich heer van een wereld die hyzelf had in 't leven geroepen – czul sie panem swiata, ktоry sam stworzyl, en kon toch zeer goed terstond daarop zonder de minste droomery een gesprek voeren over den prys van de ryst – a jednak mоgl natychmiast bez najmniejszych marzen prowadzic rozmowe o cenie ryzu, de regels der taal – zasadach jezyka, of de oekonomische voordeelen eener egyptische hoenderbroeiery – lub ekonomicznych korzysciach egipskiego inkubatora do jaj).

Geen wetenschap was hem geheel vreemd. (Zadna nauka nie byla mu calkowicie obca; Geen wetenschap was hem geheel vreemd – Zadna nauka nie byla mu calkowicie obca).

Hem ahnde wat hy niet wist, en hy bezat in hooge mate de gaaf om 't weinige dat hy wist – ieder weet weinig, en hy, misschien meer wetende dan sommige anderen, maakte op dezen regel geen uitzondering – om dat weinige aantewenden op een wys die de maat zyner kennis vermenigvuldigde. (Przeczuwal to, czego nie wiedzial, i mial w wysokim stopniu dar wykorzystywania tego niewiele, co wiedzial – kazdy wie niewiele, a on, moze wiedzac wiecej niz niektоrzy inni, nie stanowil wyjatku od tej zasady – w sposоb, ktоry mnozyl zakres jego wiedzy; Hem ahnde wat hy niet wist – Przeczuwal to, czego nie wiedzial, en hy bezat in hooge mate de gaaf om 't weinige dat hy wist – i mial w wysokim stopniu dar wykorzystywania tego niewiele, co wiedzial, ieder weet weinig, en hy, misschien meer wetende dan sommige anderen, maakte op dezen regel geen uitzondering – kazdy wie niewiele, a on, moze wiedzac wiecej niz niektоrzy inni, nie stanowil wyjatku od tej zasady, om dat weinige aantewenden op een wys die de maat zyner kennis vermenigvuldigde – w sposоb, ktоry mnozyl zakres jego wiedzy).

Hy was stipt en ordelyk, en daarby buitengewoon geduldig, doch juist omdat stiptheid, orde en geduld hem moeielyk vielen, daar zyn geest iets wilds had. (Byl punktualny i uporzadkowany, a przy tym niezwykle cierpliwy, ale wlasnie dlatego, ze punktualnosc, porzadek i cierpliwosc byly dla niego trudne, poniewaz jego umysl mial cos dzikiego; Hy was stipt en ordelyk – Byl punktualny i uporzadkowany, en daarby buitengewoon geduldig – a przy tym niezwykle cierpliwy, doch juist omdat stiptheid, orde en geduld hem moeielyk vielen – ale wlasnie dlatego, ze punktualnosc, porzadek i cierpliwosc byly dla niego trudne, daar zyn geest iets wilds had – poniewaz jego umysl mial cos dzikiego).

Hy was langzaam en omzichtig in 't beoordeelen van zaken, hoewel dit niet zoo scheen aan wie hem zoo haastig zyn slotsommen hoorden uiten. (Byl powolny i ostrozny w ocenianiu spraw, chociaz nie wydawalo sie to tym, ktоrzy slyszeli, jak tak szybko wyraza swoje wnioski; Hy was langzaam en omzichtig in 't beoordeelen van zaken – Byl powolny i ostrozny w ocenianiu spraw, hoewel dit niet zoo scheen aan wie hem zoo haastig zyn slotsommen hoorden uiten – chociaz nie wydawalo sie to tym, ktоrzy slyszeli, jak tak szybko wyraza swoje wnioski).

Zyn indrukken waren te levendig, dan dat men ze voor duurzaam houden durfde, en toch bewees hy dikwyls dat ze duurzaam waren. (Jego wrazenia byly zbyt zywe, by mozna je bylo uznac za trwale, a jednak czesto udowadnial, ze byly trwale; Zyn indrukken waren te levendig – Jego wrazenia byly zbyt zywe, dan dat men ze voor duurzaam houden durfde – by mozna je bylo uznac za trwale, en toch bewees hy dikwyls dat ze duurzaam waren – a jednak czesto udowadnial, ze byly trwale).

Al wat groot en verheven was, lokte hem aan, en tegelyker-tyd was hy onnoozel en na?f als een kind. (Wszystko, co wielkie i wzniosle, przyciagalo go, a jednoczesnie byl niewinny i naiwny jak dziecko; Al wat groot en verheven was, lokte hem aan – Wszystko, co wielkie i wzniosle, przyciagalo go, en tegelyker-tyd was hy onnoozel en na?f als een kind – a jednoczesnie byl niewinny i naiwny jak dziecko).

Hy was eerlyk, vooral waar eerlykheid in 't grootmoedige overging, en zou honderden die hy schuldig was, onbetaald laten omdat hy duizenden had weggeschonken. (Byl uczciwy, zwlaszcza tam, gdzie uczciwosc przeradzala sie w wielkodusznosc, i zostawialby setki, ktоre byl winien, nieoplacone, poniewaz oddal tysiace; Hy was eerlyk, vooral waar eerlykheid in 't grootmoedige overging – Byl uczciwy, zwlaszcza tam, gdzie uczciwosc przeradzala sie w wielkodusznosc, en zou honderden die hy schuldig was, onbetaald laten omdat hy duizenden had weggeschonken – i zostawialby setki, ktоre byl winien, nieoplacone, poniewaz oddal tysiace).

Hy was geestig en onderhoudend wanneer hy gevoelde dat zyn geest begrepen werd, maar anders stug en teruggetrokken. (Byl dowcipny i zajmujacy, gdy czul, ze jego umysl jest zrozumiany, ale inaczej sztywny i wycofany; Hy was geestig en onderhoudend wanneer hy gevoelde dat zyn geest begrepen werd – Byl dowcipny i zajmujacy, gdy czul, ze jego umysl jest zrozumiany, maar anders stug en teruggetrokken – ale inaczej sztywny i wycofany).

Hartelyk voor zyn vrienden, maakte hy – wat te snel soms – zyn vriend van al wat leed. (Serdeczny dla swoich przyjaciоl, czasem zbyt szybko stawal sie przyjacielem kazdego, kto cierpial; Hartelyk voor zyn vrienden – Serdeczny dla swoich przyjaciоl, maakte hy – wat te snel soms – zyn vriend van al wat leed – czasem zbyt szybko stawal sie przyjacielem kazdego, kto cierpial).

Hy was gevoelig voor liefde en aanhankelykheid… trouw aan zyn gegeven woord… zwak in kleinigheden, maar standvastig tot hoofdigheid toe, waar 't hem de moeite waard scheen karakter te toonen… nederig en welwillend voor wie zyn geestelyk overwicht erkenden, doch lastig wanneer men poogde zich daartegen te verzetten… rondborstig uit trots, en by vlagen achterhoudend, waar hy vreesde dat men zyn oprechtheid zou aanzien voor onverstand… evenzeer vatbaar voor zinnelyk als voor geestelyk genot… beschroomd en slecht bespraakt waar hy meende niet begrepen te worden, maar welsprekend als hy gevoelde dat zyn woorden op willigen bodem vielen… traag als hy niet werd aangespoord door eenigen prikkel die voortkwam uit zyn eigen ziel, maar yverig, vurig, en doortastend waar dit wel het geval was… voorts, vriendelyk, beschaafd in zyn manieren, en onberispelyk van gedrag: ziedaar nagenoeg Havelaar! (Byl wrazliwy na milosc i przywiazanie… wierny swojemu danemu slowu… slaby w drobiazgach, ale wytrwaly do uporu, gdy wydawalo mu sie, ze warto pokazac charakter… pokorny i zyczliwy dla tych, ktоrzy uznawali jego duchowa przewage, ale trudny, gdy prоbowano sie jej sprzeciwic… otwarty z dumy, a czasami powsciagliwy, gdy obawial sie, ze jego szczerosc zostanie uznana za glupote… rоwnie podatny na zmyslowe, jak i duchowe przyjemnosci… niesmialy i zle wypowiadajacy sie, gdy uwazal, ze nie jest zrozumiany, ale elokwentny, gdy czul, ze jego slowa padaja na podatny grunt… powolny, gdy nie byl pobudzany przez bodziec pochodzacy z jego wlasnej duszy, ale gorliwy, zarliwy i zdecydowany, gdy tak bylo… przyjazny, dobrze wychowany w swoich manierach i nienaganny w zachowaniu: oto Havelaar!; Hy was gevoelig voor liefde en aanhankelykheid – Byl wrazliwy na milosc i przywiazanie, trouw aan zyn gegeven woord – wierny swojemu danemu slowu, zwak in kleinigheden, maar standvastig tot hoofdigheid toe, waar 't hem de moeite waard scheen karakter te toonen – slaby w drobiazgach, ale wytrwaly do uporu, gdy wydawalo mu sie, ze warto pokazac charakter, nederig en welwillend voor wie zyn geestelyk overwicht erkenden – pokorny i zyczliwy dla tych, ktоrzy uznawali jego duchowa przewage, doch lastig wanneer men poogde zich daartegen te verzetten – ale trudny, gdy prоbowano sie jej sprzeciwic, rondborstig uit trots, en by vlagen achterhoudend, waar hy vreesde dat men zyn oprechtheid zou aanzien voor onverstand – otwarty z dumy, a czasami powsciagliwy, gdy obawial sie, ze jego szczerosc zostanie uznana za glupote, evenzeer vatbaar voor zinnelyk als voor geestelyk genot – rоwnie podatny na zmyslowe, jak i duchowe przyjemnosci, beschroomd en slecht bespraakt waar hy meende niet begrepen te worden – niesmialy i zle wypowiadajacy sie, gdy uwazal, ze nie jest zrozumiany, maar welsprekend als hy gevoelde dat zyn woorden op willigen bodem vielen – ale elokwentny, gdy czul, ze jego slowa padaja na podatny grunt, traag als hy niet werd aangespoord door eenigen prikkel die voortkwam uit zyn eigen ziel – powolny, gdy nie byl pobudzany przez bodziec pochodzacy z jego wlasnej duszy, maar yverig, vurig, en doortastend waar dit wel het geval was – ale gorliwy, zarliwy i zdecydowany, gdy tak bylo, voorts, vriendelyk, beschaafd in zyn manieren, en onberispelyk van gedrag – przyjazny, dobrze wychowany w swoich manierach i nienaganny w zachowaniu, ziedaar nagenoeg Havelaar – oto Havelaar).

Ik zeg: nagenoeg. (Mоwie: prawie; Ik zeg: nagenoeg – Mоwie: prawie).

Want indien reeds alle bepalingen moeielyk zyn, geldt dit vooral van de beschryving van een persoon die zeer ver van den dagelykschen grondvorm afwykt. (Poniewaz jesli wszystkie definicje sa trudne, dotyczy to zwlaszcza opisu osoby, ktоra znacznie odbiega od codziennej normy; Want indien reeds alle bepalingen moeielyk zyn – Poniewaz jesli wszystkie definicje sa trudne, geldt dit vooral van de beschryving van een persoon die zeer ver van den dagelykschen grondvorm afwykt – dotyczy to zwlaszcza opisu osoby, ktоra znacznie odbiega od codziennej normy).

Het zal dan ook wel hierom wezen, dat romandichters hun helden gewoonlyk tot duivels of engelen maken. (Dlatego tez powiesciopisarze zwykle czynia swoich bohaterоw diablami lub aniolami; Het zal dan ook wel hierom wezen – Dlatego tez, dat romandichters hun helden gewoonlyk tot duivels of engelen maken – powiesciopisarze zwykle czynia swoich bohaterоw diablami lub aniolami).

Zwart of wit laat zich gemakkelyk schilderen, maar moeielyker is 't juist weergeven van schakeeringen die daartusschen liggen, wanneer men aan waarheid gebonden is en dus noch te donker noch te licht mag kleuren. (Czarny lub bialy latwo sie maluje, ale trudniej jest dokladnie oddac odcienie miedzy nimi, gdy jest sie zwiazanym z prawda i nie mozna malowac ani zbyt ciemno, ani zbyt jasno; Zwart of wit laat zich gemakkelyk schilderen – Czarny lub bialy latwo sie maluje, maar moeielyker is 't juist weergeven van schakeeringen die daartusschen liggen – ale trudniej jest dokladnie oddac odcienie miedzy nimi, wanneer men aan waarheid gebonden is en dus noch te donker noch te licht mag kleuren – gdy jest sie zwiazanym z prawda i nie mozna malowac ani zbyt ciemno, ani zbyt jasno).

Ik gevoel dat de schets die ik van Havelaar trachtte te geven, hoogst onvolkomen is. (Czuje, ze szkic, ktоry staralem sie przedstawic o Havelaara, jest wysoce niekompletny; Ik gevoel dat de schets die ik van Havelaar trachtte te geven – Czuje, ze szkic, ktоry staralem sie przedstawic o Havelaara, hoogst onvolkomen is – jest wysoce niekompletny).

De bouwstoffen die voor me liggen, zyn van zoo uit-eenloopenden aard, dat ze my door overmaat van rykdom in myn oordeel belemmeren, en ik zal dus wellicht daarop, onder het ontwikkelen der gebeurtenissen die ik wensch meetedeelen, ter-aanvulling terugkomen. (Materialy, ktоre mam przed soba, sa tak rоznorodne, ze nadmiar bogactwa utrudnia mi ocene i byc moze powrоce do nich podczas rozwijania wydarzen, ktоre chce przekazac; De bouwstoffen die voor me liggen, zyn van zoo uit-eenloopenden aard – Materialy, ktоre mam przed soba, sa tak rоznorodne, dat ze my door overmaat van rykdom in myn oordeel belemmeren – ze nadmiar bogactwa utrudnia mi ocene, en ik zal dus wellicht daarop, onder het ontwikkelen der gebeurtenissen die ik wensch meetedeelen, ter-aanvulling terugkomen – i byc moze powrоce do nich podczas rozwijania wydarzen, ktоre chce przekazac).

Dit is zeker, hy was een ongewoon mensch, en wel de moeite van 't bestudeeren waardig. (To pewne, byl niezwyklym czlowiekiem i wartym studiowania; Dit is zeker – To pewne, hy was een ongewoon mensch – byl niezwyklym czlowiekiem, en wel de moeite van 't bestudeeren waardig – i wartym studiowania).

Ik bemerk nu reeds dat ik verzuimd heb als een zyner hoofdtrekken optegeven, dat hy de belachelyke en de ernstige zyde der dingen met dezelfde snelheid en te-gelyker-tyd opvatte, aan welke eigenschap zyn wyze van spreken, zonder dat hyzelf dit wist, een soort van humor ontleende, die zyn toehoorders gedurig in twyfel bracht, of ze getroffen waren door 't diep gevoel dat in zyn woorden heerschte, of dat ze te lachen hadden over de koddigheid die op-eenmaal den ernst daarvan afbrak. (Zauwazam juz teraz, ze zaniedbalem wskazanie jednej z jego glоwnych cech, ze postrzegal absurdalne i powazne strony rzeczy z ta sama szybkoscia i jednoczesnie, co nadawalo jego sposobowi mоwienia, bez jego wiedzy, pewien rodzaj humoru, ktоry stale wprowadzal jego sluchaczy w watpliwosci, czy byli poruszeni glebokim uczuciem, ktоre panowalo w jego slowach, czy tez powinni smiac sie z komizmu, ktоry nagle przerywal ich powage; Ik bemerk nu reeds dat ik verzuimd heb als een zyner hoofdtrekken optegeven – Zauwazam juz teraz, ze zaniedbalem wskazanie jednej z jego glоwnych cech, dat hy de belachelyke en de ernstige zyde der dingen met dezelfde snelheid en te-gelyker-tyd opvatte – ze postrzegal absurdalne i powazne strony rzeczy z ta sama szybkoscia i jednoczesnie, aan welke eigenschap zyn wyze van spreken, zonder dat hyzelf dit wist, een soort van humor ontleende – co nadawalo jego sposobowi mоwienia, bez jego wiedzy, pewien rodzaj humoru, die zyn toehoorders gedurig in twyfel bracht – ktоry stale wprowadzal jego sluchaczy w watpliwosci, of ze getroffen waren door 't diep gevoel dat in zyn woorden heerschte – czy byli poruszeni glebokim uczuciem, ktоre panowalo w jego slowach, of dat ze te lachen hadden over de koddigheid die op-eenmaal den ernst daarvan afbrak – czy tez powinni smiac sie z komizmu, ktоry nagle przerywal ich powage).

Opmerkelyk was 't dat zyn voorkomen, en zelfs zyn aandoeningen, zoo weinig sporen droegen van zyn doorgebracht leven. (Zadziwiajace bylo to, ze jego wyglad, a nawet jego dolegliwosci, nosily tak malo sladоw jego przezytego zycia; Opmerkelyk was 't dat zyn voorkomen – Zadziwiajace bylo to, ze jego wyglad, en zelfs zyn aandoeningen – a nawet jego dolegliwosci, zoo weinig sporen droegen van zyn doorgebracht leven – nosily tak malo sladоw jego przezytego zycia).

Het roemen op ondervinding is een belachelyke gemeenplaats geworden. (Chwalenie sie doswiadczeniem stalo sie smiesznym banalem; Het roemen op ondervinding – Chwalenie sie doswiadczeniem, is een belachelyke gemeenplaats geworden – stalo sie smiesznym banalem).

Er zyn lieden die vyftig of zestig jaren lang meedreven met het stroompje, waarin ze beweren te zwemmen, en die van al dien tyd weinig anders zouden kunnen verhalen dan dat ze verhuisd zyn van de A-gracht naar de B-straat. (Sa ludzie, ktоrzy przez piecdziesiat lub szescdziesiat lat unosili sie z pradem, w ktоrym twierdza, ze plyna, i ktоrzy z calego tego czasu niewiele wiecej mogliby opowiedziec, niz to, ze przeprowadzili sie z kanalu A na ulice B; Er zyn lieden die vyftig of zestig jaren lang meedreven met het stroompje, waarin ze beweren te zwemmen – Sa ludzie, ktоrzy przez piecdziesiat lub szescdziesiat lat unosili sie z pradem, w ktоrym twierdza, ze plyna, en die van al dien tyd weinig anders zouden kunnen verhalen dan dat ze verhuisd zyn van de A-gracht naar de B-straat – i ktоrzy z calego tego czasu niewiele wiecej mogliby opowiedziec, niz to, ze przeprowadzili sie z kanalu A na ulice B).

Niets is gewoner dan op ervaring te hooren bogen, juist door hen die hun gryze haren zoo gemakkelyk verkregen. (Nic nie jest bardziej powszechne niz slyszenie, jak chwala sie doswiadczeniem wlasnie ci, ktоrzy tak latwo zdobyli swoje siwe wlosy; Niets is gewoner dan op ervaring te hooren bogen – Nic nie jest bardziej powszechne niz slyszenie, jak chwala sie doswiadczeniem, juist door hen die hun gryze haren zoo gemakkelyk verkregen – wlasnie ci, ktоrzy tak latwo zdobyli swoje siwe wlosy).

Anderen weer meenen hun aanspraken op ondervinding te mogen gronden op werkelyk ondergane lotwisseling, zonder dat echter uit iets blykt dat ze door die veranderingen werden aangegrepen in hun zieleleven. (Inni z kolei uwazaja, ze ich roszczenia do doswiadczenia moga byc oparte na rzeczywiscie przezytych zmianach losu, chociaz nic nie wskazuje na to, ze te zmiany wplynely na ich zycie duchowe; Anderen weer meenen hun aanspraken op ondervinding te mogen gronden op werkelyk ondergane lotwisseling – Inni z kolei uwazaja, ze ich roszczenia do doswiadczenia moga byc oparte na rzeczywiscie przezytych zmianach losu, zonder dat echter uit iets blykt dat ze door die veranderingen werden aangegrepen in hun zieleleven – chociaz nic nie wskazuje na to, ze te zmiany wplynely na ich zycie duchowe).

Ik kan me voorstellen dat het bywonen, of ondergaan zelfs, van gewichtige gebeurtenissen weinig of geen invloed heeft op zeker soort van gemoederen, die niet zyn toegerust met de vatbaarheid om indrukken optevangen en te verwerken. (Moge sobie wyobrazic, ze uczestnictwo lub nawet przezywanie waznych wydarzen ma niewielki lub zaden wplyw na pewien rodzaj umyslоw, ktоre nie sa wyposazone w zdolnosc odbierania i przetwarzania wrazen; Ik kan me voorstellen dat het bywonen, of ondergaan zelfs, van gewichtige gebeurtenissen weinig of geen invloed heeft op zeker soort van gemoederen – Moge sobie wyobrazic, ze uczestnictwo lub nawet przezywanie waznych wydarzen ma niewielki lub zaden wplyw na pewien rodzaj umyslоw, die niet zyn toegerust met de vatbaarheid om indrukken optevangen en te verwerken – ktоre nie sa wyposazone w zdolnosc odbierania i przetwarzania wrazen).

Wie hieraan twyfelt, vrage zich af of men ondervinding zou mogen toekennen aan al de bewoners van Frankryk, die veertig of vyftig jaren oud waren in 1815? (Kto w to watpi, niech zapyta, czy mozna przypisac doswiadczenie wszystkim mieszkancom Francji, ktоrzy mieli czterdziesci lub piecdziesiat lat w 1815 roku?; Wie hieraan twyfelt, vrage zich af of men ondervinding zou mogen toekennen aan al de bewoners van Frankryk – Kto w to watpi, niech zapyta, czy mozna przypisac doswiadczenie wszystkim mieszkancom Francji, die veertig of vyftig jaren oud waren in 1815 – ktоrzy mieli czterdziesci lub piecdziesiat lat w 1815 roku).

En zy allen waren toch personen die 't belangryk drama dat in 1789 aanving, hadden zien opvoeren niet alleen, maar die zelfs in meer of min gewichtige rol, dat drama hadden meegespeeld. (A wszyscy oni byli przeciez osobami, ktоre nie tylko widzialy przedstawienie waznego dramatu, ktоry rozpoczal sie w 1789 roku, ale nawet graly w nim mniejsza lub wieksza role; En zy allen waren toch personen die 't belangryk drama dat in 1789 aanving, hadden zien opvoeren niet alleen – A wszyscy oni byli przeciez osobami, ktоre nie tylko widzialy przedstawienie waznego dramatu, ktоry rozpoczal sie w 1789 roku, maar die zelfs in meer of min gewichtige rol, dat drama hadden meegespeeld – ale nawet graly w nim mniejsza lub wieksza role).

En, omgekeerd, hoe velen ondergaan een reeks van aandoeningen, zonder dat de uiterlyke omstandigheden hiertoe schenen aanleiding te geven. (I odwrotnie, jak wielu przechodzi przez serie dolegliwosci, bez widocznych przyczyn zewnetrznych; En, omgekeerd – I odwrotnie, hoe velen ondergaan een reeks van aandoeningen – jak wielu przechodzi przez serie dolegliwosci, zonder dat de uiterlyke omstandigheden hiertoe schenen aanleiding te geven – bez widocznych przyczyn zewnetrznych).

Men denke aan de Cruso?-romans, aan Silvio Pellico's gevangenschap, aan 't allerliefste Picciola van Saintine, aan den stryd in de borst eener ‘oude vryster’ die haar geheel leven door, ееn liefde koesterde, zonder ooit door een enkel woord te verraden wat er omging in haar hart, aan de aandoeningen van den menschenvriend die, zonder uiterlyk in den loop der gebeurtenissen betrokken te zyn, vurig belang stelt in 't welzyn van medeburger of medemensch. (Pomyslmy o powiesciach Cruso?, o wiezieniu Silvio Pellico, o uroczej Piccioli Saintine, o walce w piersi starej panny, ktоra przez cale zycie pielegnowala jedna milosc, nigdy nie zdradzajac jednym slowem, co dzialo sie w jej sercu, o dolegliwosciach przyjaciela ludzkosci, ktоry, nie bedac bezposrednio zaangazowany w bieg wydarzen, goraco interesuje sie dobrobytem wspоlobywatela lub wspоlczlowieka; Men denke aan de Cruso?-romans – Pomyslmy o powiesciach Cruso?, aan Silvio Pellico's gevangenschap – o wiezieniu Silvio Pellico, aan 't allerliefste Picciola van Saintine – o uroczej Piccioli Saintine, aan den stryd in de borst eener ‘oude vryster’ die haar geheel leven door, ееn liefde koesterde – o walce w piersi starej panny, ktоra przez cale zycie pielegnowala jedna milosc, zonder ooit door een enkel woord te verraden wat er omging in haar hart – nigdy nie zdradzajac jednym slowem, co dzialo sie w jej sercu, aan de aandoeningen van den menschenvriend die – o dolegliwosciach przyjaciela ludzkosci, zonder uiterlyk in den loop der gebeurtenissen betrokken te zyn – ktоry, nie bedac bezposrednio zaangazowany w bieg wydarzen, vurig belang stelt in 't welzyn van medeburger of medemensch – goraco interesuje sie dobrobytem wspоlobywatela lub wspоlczlowieka).

Men stelle zich voor, hoe hy beurtelings hoopt en vreest, hoe hy elke verandering gadeslaat, zich opwindt voor een schoon denkbeeld, en gloeit van verontwaardiging, als hy het ziet wegdringen en vertrappen door de velen die, voor een oogenblik althans, sterker waren dan schoone denkbeelden. (Wyobrazmy sobie, jak on na przemian ma nadzieje i boi sie, jak obserwuje kazda zmiane, ekscytuje sie pieknym pomyslem i plonie z oburzenia, gdy widzi, jak jest on wypierany i deptany przez wielu, ktоrzy przynajmniej przez chwile byli silniejsi niz piekne pomysly; Men stelle zich voor – Wyobrazmy sobie, hoe hy beurtelings hoopt en vreest – jak on na przemian ma nadzieje i boi sie, hoe hy elke verandering gadeslaat – jak obserwuje kazda zmiane, zich opwindt voor een schoon denkbeeld – ekscytuje sie pieknym pomyslem, en gloeit van verontwaardiging – i plonie z oburzenia, als hy het ziet wegdringen en vertrappen door de velen – gdy widzi, jak jest on wypierany i deptany przez wielu, die, voor een oogenblik althans, sterker waren dan schoone denkbeelden – ktоrzy przynajmniej przez chwile byli silniejsi niz piekne pomysly).

Men denke aan den wysgeer die van uit zyn cel aan 't volk tracht te leeren wat waarheid is, als hy bemerken moet dat zyn stem overschreeuwd wordt door pi?tistische huichelary of gewinzoekende kwakzalvers. (Pomyslmy o filozofie, ktоry z celi stara sie nauczac ludzi, czym jest prawda, gdy musi zauwazyc, ze jego glos jest zagluszany przez pietyzmu hipokryzje lub zadnych zysku szarlatanоw; Men denke aan den wysgeer die van uit zyn cel aan 't volk tracht te leeren wat waarheid is – Pomyslmy o filozofie, ktоry z celi stara sie nauczac ludzi, czym jest prawda, als hy bemerken moet dat zyn stem overschreeuwd wordt door pi?tistische huichelary of gewinzoekende kwakzalvers – gdy musi zauwazyc, ze jego glos jest zagluszany przez pietyzmu hipokryzje lub zadnych zysku szarlatanоw).

Men stelle zich Sokrates voor – niet als hy den gifbeker ledigt, want ik bedoel hier de ondervinding van 't gemoed, en niet die welke rechtstreeks door uiterlyke omstandigheden veroorzaakt wordt – hoe bitter bedroefd zyn ziel moet geweest zyn, toen hy die 't goede en ware zocht, zich hoorde noemen ‘een bederver der jeugd en een verachter der goden’. (Wyobrazmy sobie Sokratesa – nie gdy wypija puchar trucizny, bo mam tu na mysli doswiadczenie duszy, a nie to bezposrednio spowodowane przez okolicznosci zewnetrzne – jak gorzko zmartwiona musiala byc jego dusza, gdy ten, ktоry szukal dobra i prawdy, uslyszal, ze jest nazywany „demoralizatorem mlodziezy i przeciwnikiem bogоw”; Men stelle zich Sokrates voor – Wyobrazmy sobie Sokratesa, niet als hy den gifbeker ledigt – nie gdy wypija puchar trucizny, want ik bedoel hier de ondervinding van 't gemoed – bo mam tu na mysli doswiadczenie duszy, en niet die welke rechtstreeks door uiterlyke omstandigheden veroorzaakt wordt – a nie to bezposrednio spowodowane przez okolicznosci zewnetrzne, hoe bitter bedroefd zyn ziel moet geweest zyn – jak gorzko zmartwiona musiala byc jego dusza, toen hy die 't goede en ware zocht – gdy ten, ktоry szukal dobra i prawdy, zich hoorde noemen ‘een bederver der jeugd en een verachter der goden’ – uslyszal, ze jest nazywany „demoralizatorem mlodziezy i przeciwnikiem bogоw”).

Of beter nog: men denke aan Jezus, waar hy zoo treurig staart op Jeruzalem, en zich beklaagt ‘dat het niet gewild heeft’. (Albo lepiej: pomyslmy o Jezusie, ktоry tak smutno patrzy na Jerozolime i narzeka, „ze nie chciala”; Of beter nog: men denke aan Jezus – Albo lepiej: pomyslmy o Jezusie, waar hy zoo treurig staart op Jeruzalem – ktоry tak smutno patrzy na Jerozolime, en zich beklaagt ‘dat het niet gewild heeft’ – i narzeka, „ze nie chciala”).

Zulk een kreet van smart – vооr gifbeker of kruishout – vloeit niet uit een ongedeerd hart. (Taki okrzyk bоlu – przed pucharem trucizny lub krzyzem – nie pochodzi z niezranionego serca; Zulk een kreet van smart – Taki okrzyk bоlu, vооr gifbeker of kruishout – przed pucharem trucizny lub krzyzem, vloeit niet uit een ongedeerd hart – nie pochodzi z niezranionego serca).

Dааr moet geleden zyn, veel geleden, daar is ondervonden! (Musialo tam byc cierpienie, wiele cierpienia, tam jest doswiadczone; Dааr moet geleden zyn, veel geleden – Musialo tam byc cierpienie, wiele cierpienia, daar is ondervonden – tam jest doswiadczone).

Deze tirade is me ontsnapt… ze staat er nu eenmaal, en blyve. (Ten tyrada mi uciekla… teraz juz tu jest, i niech zostanie; Deze tirade is me ontsnapt – Ten tyrada mi uciekla, ze staat er nu eenmaal, en blyve – teraz juz tu jest, i niech zostanie).

Havelaar had veel ondervonden. (Havelaar duzo doswiadczyl; Havelaar had veel ondervonden – Havelaar duzo doswiadczyl).

Wilt ge iets dat opweegt tegen de verhuizing van de A-gracht! (Chcesz cos, co rоwnowazy przeprowadzke z kanalu A!; Wilt ge iets dat opweegt tegen de verhuizing van de A-gracht – Chcesz cos, co rоwnowazy przeprowadzke z kanalu A).

Hy had schipbreuk geleden, meer dan eens. (Przezyl wiecej niz jedna katastrofe morska; Hy had schipbreuk geleden – Przezyl katastrofe morska, meer dan eens – wiecej niz raz).

Hy had brand, oproer, sluikmoord, oorlog, du?llen, weelde, armoede, honger, cholera, liefde en ‘liefden’ in zyn dagboek staan. (Mial w swoim dzienniku pozary, bunty, skrytobоjstwa, wojny, pojedynki, bogactwo, biede, glоd, cholere, milosc i "milosci"; Hy had brand, oproer, sluikmoord, oorlog, du?llen, weelde, armoede, honger, cholera, liefde en ‘liefden’ in zyn dagboek staan – Mial w swoim dzienniku pozary, bunty, skrytobоjstwa, wojny, pojedynki, bogactwo, biede, glоd, cholere, milosc i "milosci").

Hy had vele landen bezocht, en omgang gehad met lieden van allerlei ras en stand, zeden, vooroordeelen, godsdienst en gelaatskleur. (Odwiedzil wiele krajоw i mial do czynienia z ludzmi rоznej rasy i klasy, obyczajоw, uprzedzen, religii i koloru skоry; Hy had vele landen bezocht – Odwiedzil wiele krajоw, en omgang gehad met lieden van allerlei ras en stand, zeden, vooroordeelen, godsdienst en gelaatskleur – i mial do czynienia z ludzmi rоznej rasy i klasy, obyczajоw, uprzedzen, religii i koloru skоry).

Wat dus de levensomstandigheden aangaat, kon hy veel ondervonden hebben. (Jesli chodzi o warunki zyciowe, mоgl wiele doswiadczyc; Wat dus de levensomstandigheden aangaat – Jesli chodzi o warunki zyciowe, kon hy veel ondervonden hebben – mоgl wiele doswiadczyc).

En dat hy werkelyk veel ondervonden had, dat hy 't leven niet was doorgegaan zonder de indrukken optevangen die 't hem zoo ruimschoots aanbood, daarvoor moge ons de vlugheid van zyn geest borg wezen, en de ontvankelykheid van zyn gemoed. (I ze naprawde duzo doswiadczyl, ze nie przeszedl przez zycie, nie wychwytujac wrazen, ktоre mu tak obficie oferowalo, za to reczyc moze jego bystrosc umyslu i wrazliwosc ducha; En dat hy werkelyk veel ondervonden had – I ze naprawde duzo doswiadczyl, dat hy 't leven niet was doorgegaan zonder de indrukken optevangen die 't hem zoo ruimschoots aanbood – ze nie przeszedl przez zycie, nie wychwytujac wrazen, ktоre mu tak obficie oferowalo, daarvoor moge ons de vlugheid van zyn geest borg wezen, en de ontvankelykheid van zyn gemoed – za to reczyc moze jego bystrosc umyslu i wrazliwosc ducha).

Dit nu wekte verwondering van allen die wisten of gissen konden hoeveel hy had bygewoond en geleden, dat hiervan zoo weinig op zyn gelaat te lezen was. (To wzbudzalo zdumienie wszystkich, ktоrzy wiedzieli lub mogli sie domyslac, ile przeszedl i wycierpial, ze tak niewiele z tego bylo widoczne na jego twarzy; Dit nu wekte verwondering van allen die wisten of gissen konden hoeveel hy had bygewoond en geleden – To wzbudzalo zdumienie wszystkich, ktоrzy wiedzieli lub mogli sie domyslac, ile przeszedl i wycierpial, dat hiervan zoo weinig op zyn gelaat te lezen was – ze tak niewiele z tego bylo widoczne na jego twarzy).

Wel sprak er uit zyn trekken iets als vermoeienis, doch dit deed eer denken aan vroegrype jeugd dan aan naderenden ouderdom. (Wprawdzie w jego rysach malowal sie jakis rodzaj zmeczenia, ale bardziej przypominalo to wczesna mlodosc niz nadchodzaca starosc; Wel sprak er uit zyn trekken iets als vermoeienis – Wprawdzie w jego rysach malowal sie jakis rodzaj zmeczenia, doch dit deed eer denken aan vroegrype jeugd dan aan naderenden ouderdom – ale bardziej przypominalo to wczesna mlodosc niz nadchodzaca starosc).

En naderende ouderdom had het toch moeten zyn, want in Indi?n is de man van vyfendertig jaar niet jong meer. (A powinna to byc nadchodzaca starosc, bo w Indiach czlowiek w wieku trzydziestu pieciu lat nie jest juz mlody; En naderende ouderdom had het toch moeten zyn – A powinna to byc nadchodzaca starosc, want in Indi?n is de man van vyfendertig jaar niet jong meer – bo w Indiach czlowiek w wieku trzydziestu pieciu lat nie jest juz mlody).

Ook zyn aandoeningen, zeide ik, waren jong gebleven. (Powiedzialem, ze takze jego dolegliwosci pozostaly mlode; Ook zyn aandoeningen, zeide ik – Powiedzialem, ze takze jego dolegliwosci, waren jong gebleven – pozostaly mlode).

Hy kon spelen met een kind, en als een kind, en meermalen klaagde hy dat ‘kleine Max’ nog te jong was om vliegers optelaten, omdat hy ‘de groote Max’ daarvan zooveel hield. (Mоgl bawic sie z dzieckiem i jak dziecko, i wielokrotnie narzekal, ze "maly Max" jest jeszcze za mlody, by puszczac latawce, poniewaz "duzy Max" tak bardzo to lubil; Hy kon spelen met een kind, en als een kind – Mоgl bawic sie z dzieckiem i jak dziecko, en meermalen klaagde hy dat ‘kleine Max’ nog te jong was om vliegers optelaten – i wielokrotnie narzekal, ze "maly Max" jest jeszcze za mlody, by puszczac latawce, omdat hy ‘de groote Max’ daarvan zooveel hield – poniewaz "duzy Max" tak bardzo to lubil).

Met jongens sprong hy ‘haasjen-over’ en hy teekende heel gaarne een patroon voor 't borduurwerk van de meisjes. (Z chlopcami skakal w "przeskakiwanie zajaca" i bardzo chetnie rysowal wzоr do haftu dla dziewczat; Met jongens sprong hy ‘haasjen-over’ – Z chlopcami skakal w "przeskakiwanie zajaca", en hy teekende heel gaarne een patroon voor 't borduurwerk van de meisjes – i bardzo chetnie rysowal wzоr do haftu dla dziewczat).

Zelfs nam hy dezen meermalen de naald uit de hand, en vermaakte zich met dat werk, ofschoon hy dikwyls zei dat ze wel wat beters konden doen dan dat ‘machinale steken tellen’. (Nawet wielokrotnie bral im igle z reki i bawil sie ta praca, choc czesto mоwil, ze moglyby robic cos lepszego niz to "maszynowe liczenie sciegоw"; Zelfs nam hy dezen meermalen de naald uit de hand – Nawet wielokrotnie bral im igle z reki, en vermaakte zich met dat werk – i bawil sie ta praca, ofschoon hy dikwyls zei dat ze wel wat beters konden doen dan dat ‘machinale steken tellen’ – choc czesto mоwil, ze moglyby robic cos lepszego niz to "maszynowe liczenie sciegоw").

By jongelieden van achttien jaren was hy een jong student, die gaarne zyn Patriam canimus meezong, of Gaudeamus igitur… ja, ik ben niet geheel zeker, dat hy niet nog zeer kort geleden, toen hy met verlof te Amsterdam was, een uithangbord heeft afgebroken, dat hem niet behaagde omdat er een neger op geschilderd was, geboeid aan de voeten van een Europeaan met een lange pyp in den mond, en waaronder natuurlyk te lezen stond: de rookende jonge koopman. (Dla osiemnastolatkоw byl mlodym studentem, ktоry chetnie spiewal z nimi "Patriam canimus" lub "Gaudeamus igitur"… tak, nie jestem calkowicie pewien, czy niedawno, gdy byl na urlopie w Amsterdamie, nie zdemontowal szyldu, ktоry mu sie nie podobal, poniewaz namalowano na nim murzyna u stоp Europejczyka z dluga fajka w ustach, a pod nim oczywiscie bylo napisane: "palacy mlody kupiec"; By jongelieden van achttien jaren was hy een jong student – Dla osiemnastolatkоw byl mlodym studentem, die gaarne zyn Patriam canimus meezong, of Gaudeamus igitur – ktоry chetnie spiewal z nimi "Patriam canimus" lub "Gaudeamus igitur", ja, ik ben niet geheel zeker – tak, nie jestem calkowicie pewien, dat hy niet nog zeer kort geleden, toen hy met verlof te Amsterdam was – czy niedawno, gdy byl na urlopie w Amsterdamie, een uithangbord heeft afgebroken – nie zdemontowal szyldu, dat hem niet behaagde omdat er een neger op geschilderd was – ktоry mu sie nie podobal, poniewaz namalowano na nim murzyna, geboeid aan de voeten van een Europeaan met een lange pyp in den mond – u stоp Europejczyka z dluga fajka w ustach, en waaronder natuurlyk te lezen stond: de rookende jonge koopman – a pod nim oczywiscie bylo napisane: "palacy mlody kupiec").

De baboe die hy uit den wagen had geholpen, geleek op alle baboes in Indi?, als ze oud zyn. (Niania, ktоrej pomоgl wyjsc z wozu, wygladala jak wszystkie nianie w Indiach, gdy sa stare; De baboe die hy uit den wagen had geholpen – Niania, ktоrej pomоgl wyjsc z wozu, geleek op alle baboes in Indi?, als ze oud zyn – wygladala jak wszystkie nianie w Indiach, gdy sa stare).

Wanneer ge deze soort van bedienden kent, behoef ik u niet te zeggen hoe zy er uitzag. (Jesli znasz ten rodzaj sluzacych, nie musze mоwic ci, jak wygladala; Wanneer ge deze soort van bedienden kent – Jesli znasz ten rodzaj sluzacych, behoef ik u niet te zeggen hoe zy er uitzag – nie musze mоwic ci, jak wygladala).

En als gy ze niet kent, kan ik het u niet zeggen. (A jesli ich nie znasz, nie moge ci tego powiedziec; En als gy ze niet kent – A jesli ich nie znasz, kan ik het u niet zeggen – nie moge ci tego powiedziec).

Dit alleen onderscheidde haar van andere kindermeiden in Indi?, dat ze zeer weinig te doen had. (To odrоznialo ja od innych nian w Indiach, ze miala bardzo malo do zrobienia; Dit alleen onderscheidde haar van andere kindermeiden in Indi? – To odrоznialo ja od innych nian w Indiach, dat ze zeer weinig te doen had – ze miala bardzo malo do zrobienia).

Want mevrouw Havelaar was een voorbeeld van zorg voor haar kind, en wat er voor of met den kleinen Max te doen viel, deed zyzelf, tot groote verwondering van veel andere dames, die niet goedkeurden dat men zich maakte tot ‘slavin van zyn kinderen’. (Poniewaz pani Havelaar byla przykladem troski o swoje dziecko i cokolwiek trzeba bylo zrobic dla malego Maxa lub z nim, robila to sama, ku wielkiemu zdziwieniu wielu innych pan, ktоre nie aprobowaly tego, ze ktos robi z siebie "niewolnice swoich dzieci"; Want mevrouw Havelaar was een voorbeeld van zorg voor haar kind – Poniewaz pani Havelaar byla przykladem troski o swoje dziecko, en wat er voor of met den kleinen Max te doen viel, deed zyzelf – i cokolwiek trzeba bylo zrobic dla malego Maxa lub z nim, robila to sama, tot groote verwondering van veel andere dames – ku wielkiemu zdziwieniu wielu innych pan, die niet goedkeurden dat men zich maakte tot ‘slavin van zyn kinderen’ – ktоre nie aprobowaly tego, ze ktos robi z siebie "niewolnice swoich dzieci").

Rozdzial 7: Spotkanie z lokalnymi urzednikami

Zevende hoofdstuk

De resident van Bantam stelde den Regent en den kontroleur aan den nieuwen adsistent-resident voor. (Rezydent Bantam przedstawil Regenta i kontrolera nowemu asystentowi rezydenta; de resident van Bantam – rezydent Bantam, stelde den Regent en den kontroleur – przedstawil Regenta i kontrolera, aan den nieuwen adsistent-resident voor – nowemu asystentowi rezydenta).

Havelaar begroette beide beambten hoffelyk. (Havelaar grzecznie powital obu urzednikоw; Havelaar – Havelaar, begroette beide beambten – grzecznie powital obu urzednikоw, hoffelyk – grzecznie).

Den kontroleur – er is altyd iets pynlyks in de ontmoeting van een nieuwen chef – zette hy door eenige vriendelyke woorden op zyn gemak, als wilde hy terstond reeds een soort van gemeenzaamheid invoeren, die 't verkeer zou gemakkelyk maken. (Kontrolera – zawsze jest cos bolesnego w spotkaniu nowego szefa – uspokoil kilkoma przyjaznymi slowami, jakby chcial od razu wprowadzic pewien rodzaj poufalosci, co ulatwiloby wspоlprace; Den kontroleur – kontrolera, er is altyd iets pynlyks in de ontmoeting van een nieuwen chef – zawsze jest cos bolesnego w spotkaniu nowego szefa, zette hy door eenige vriendelyke woorden op zyn gemak – uspokoil kilkoma przyjaznymi slowami, als wilde hy terstond reeds een soort van gemeenzaamheid invoeren – jakby chcial od razu wprowadzic pewien rodzaj poufalosci, die 't verkeer zou gemakkelyk maken – co ulatwiloby wspоlprace).

Met den Regent was zyn ontmoeting zooals dit behoorde met een persoon die den gouden pajong voert, maar die te-gelyker-tyd zyn ‘jonger broeder’ wezen zou. (Z Regentem jego spotkanie bylo takie, jak powinno byc z osoba, ktоra nosi zloty parasol, ale jednoczesnie miala byc jego "mlodszym bratem"; Met den Regent – z Regentem, was zyn ontmoeting – jego spotkanie bylo, zooals dit behoorde met een persoon die den gouden pajong voert – takie, jak powinno byc z osoba, ktоra nosi zloty parasol, maar die te-gelyker-tyd zyn ‘jonger broeder’ wezen zou – ale jednoczesnie miala byc jego "mlodszym bratem").

Met deftige minzaamheid berispte hy hem over zyn te vurigen dienstyver, die in z?lk een weder hem tot aan de grenzen zyner afdeeling gevoerd had, 'tgeen dan ook de Regent, strikt genomen volgens de regelen der etikette, niet had behoeven te doen. (Z uprzejma elegancja zganil go za jego zbytnia gorliwosc w sluzbie, ktоra w taka pogode zaprowadzila go az do granic jego dzialu, czego Regent, scisle wedlug zasad etykiety, nie musial robic; Met deftige minzaamheid – z uprzejma elegancja, berispte hy hem over zyn te vurigen dienstyver – zganil go za jego zbytnia gorliwosc w sluzbie, die in z?lk een weder hem tot aan de grenzen zyner afdeeling gevoerd had – ktоra w taka pogode zaprowadzila go az do granic jego dzialu, 'tgeen dan ook de Regent, strikt genomen volgens de regelen der etikette, niet had behoeven te doen – czego Regent, scisle wedlug zasad etykiety, nie musial robic).

Waarlyk, mynheer de Adhipatti, ik ben boos op u dat ge u zooveel moeite gegeven hebt om-mynentwil! Ik dacht u eerst te Rangkas-Betoeng aantetreffen. (Naprawde, panie Adhipatti, jestem zly na pana, ze zadal sobie pan tyle trudu z mojego powodu! Myslalem, ze spotkam pana najpierw w Rangkas-Betoeng; Waarlyk, mynheer de Adhipatti – Naprawde, panie Adhipatti, ik ben boos op u dat ge u zooveel moeite gegeven hebt om-mynentwil – jestem zly na pana, ze zadal sobie pan tyle trudu z mojego powodu, Ik dacht u eerst te Rangkas-Betoeng aantetreffen – Myslalem, ze spotkam pana najpierw w Rangkas-Betoeng).

Ik wenschte den heer adsistent-resident zoo spoedig mogelyk te zien om vriendschap te sluiten, zei de Adhipatti. (Chcialem jak najszybciej zobaczyc pana asystenta-rezydenta, aby nawiazac przyjazn, powiedzial Adhipatti; Ik wenschte den heer adsistent-resident zoo spoedig mogelyk te zien – Chcialem jak najszybciej zobaczyc pana asystenta-rezydenta, om vriendschap te sluiten – aby nawiazac przyjazn, zei de Adhipatti – powiedzial Adhipatti).

Zeker, zeker, ik voel me zeer vereerd! Maar ik zie niet gaarne iemand van uw rang en uw jaren zich al te veel inspannen. En te-paard nogal! (Oczywiscie, oczywiscie, czuje sie bardzo zaszczycony! Ale nie lubie, gdy ktos pana rangi i wieku zbytnio sie wysila. I to jeszcze konno!; Zeker, zeker, ik voel me zeer vereerd – Oczywiscie, oczywiscie, czuje sie bardzo zaszczycony, Maar ik zie niet gaarne iemand van uw rang en uw jaren zich al te veel inspannen – Ale nie lubie, gdy ktos pana rangi i wieku zbytnio sie wysila, En te-paard nogal – I to jeszcze konno).

Ja, mynheer de adsistent-resident! Waar de dienst me roept, ben ik nog altyd vlug en sterk. (Tak, panie asystencie-rezydencie! Gdziekolwiek mnie sluzba wzywa, jestem wciaz szybki i silny; Ja, mynheer de adsistent-resident – Tak, panie asystencie-rezydencie, Waar de dienst me roept – Gdziekolwiek mnie sluzba wzywa, ben ik nog altyd vlug en sterk – jestem wciaz szybki i silny).

Dit is te veel van uzelf gevergd! Niet waar, resident? (To jest za wiele wymagac od siebie! Czyz nie, rezydencie?; Dit is te veel van uzelf gevergd – To jest za wiele wymagac od siebie, Niet waar, resident – Czyz nie, rezydencie?).

De heer Adhipatti. Is. Zeer. (Pan Adhipatti. Jest. Bardzo.; De heer Adhipatti – Pan Adhipatti, Is – Jest, Zeer – Bardzo).

Goed, maar er is een grens. (Dobrze, ale jest granica; Goed – Dobrze, maar er is een grens – ale jest granica).

Yverig, sleepte de resident achterna. (Gorliwy, dodal rezydent; Yverig – Gorliwy, sleepte de resident achterna – dodal rezydent).

Goed, maar er is een grens, moest Havelaar nogeens zeggen, als om 't vorige terugteslikken. Als u 't goed vindt, resident, zullen we plaats in den wagen maken. De baboe kan hier blyven, we zullen haar een tandoe zenden van Rangkas-Betoeng. Myn vrouw neemt Max op den schoot… niet waar, Tine? En dan is er plaats genoeg. (Dobrze, ale jest granica, musial Havelaar jeszcze raz powiedziec, jakby chcial wycofac to, co powiedzial wczesniej. Jesli sie zgadzasz, rezydencie, zrobimy miejsce w wozie. Baboe moze tu zostac, wyslemy jej tandoe z Rangkas-Betoeng. Moja zona wezmie Maxa na kolana… prawda, Tine? Wtedy bedzie wystarczajaco duzo miejsca; Goed, maar er is een grens – Dobrze, ale jest granica, moest Havelaar nogeens zeggen, als om 't vorige terugteslikken – musial Havelaar jeszcze raz powiedziec, jakby chcial wycofac to, co powiedzial wczesniej, Als u 't goed vindt, resident, zullen we plaats in den wagen maken – Jesli sie zgadzasz, rezydencie, zrobimy miejsce w wozie, De baboe kan hier blyven, we zullen haar een tandoe zenden van Rangkas-Betoeng – Baboe moze tu zostac, wyslemy jej tandoe z Rangkas-Betoeng, Myn vrouw neemt Max op den schoot – Moja zona wezmie Maxa na kolana, niet waar, Tine – prawda, Tine, En dan is er plaats genoeg – Wtedy bedzie wystarczajaco duzo miejsca).

Het. Is. My. (To. Jest. Dla. Mnie.; Het – To, Is – Jest, My – Dla mnie).

Verbrugge, we zullen ook u passage geven, ik zie niet in… (Verbrugge, rоwniez zapewnimy panu miejsce, nie widze powodu…; Verbrugge, we zullen ook u passage geven – Verbrugge, rоwniez zapewnimy panu miejsce, ik zie niet in – nie widze powodu).

W?l! zei de resident. (Tak! powiedzial rezydent; W?l – Tak, zei de resident – powiedzial rezydent).

Ik zie niet in waarom ge zonder noodzaak te-paard door den modder zoudt klepperen… er is plaats genoeg voor ons allen. We kunnen dan met-een terstond kennis maken. Niet waar, Tine, we zullen ons wel schikken? Hier, Max… kyk eens, Verbrugge, is dat niet een aardig kereltje? Dat is myn kleine jongen… dat is Max! (Nie widze powodu, dla ktоrego mialbys bez potrzeby jezdzic konno przez bloto… mamy dosc miejsca dla nas wszystkich. Mozemy od razu sie zapoznac. Prawda, Tine, jakos sie zmiescimy? Tutaj, Max… zobacz, Verbrugge, czy to nie uroczy chlopiec? To mоj maly chlopiec… to Max!; Ik zie niet in waarom ge zonder noodzaak te-paard door den modder zoudt klepperen – Nie widze powodu, dla ktоrego mialbys bez potrzeby jezdzic konno przez bloto, er is plaats genoeg voor ons allen – mamy dosc miejsca dla nas wszystkich, We kunnen dan met-een terstond kennis maken – Mozemy od razu sie zapoznac, Niet waar, Tine, we zullen ons wel schikken – Prawda, Tine, jakos sie zmiescimy, Hier, Max… kyk eens, Verbrugge, is dat niet een aardig kereltje – Tutaj, Max… zobacz, Verbrugge, czy to nie uroczy chlopiec, Dat is myn kleine jongen… dat is Max – To mоj maly chlopiec… to Max).

De resident had met den Adhipatti in de pendoppo plaats genomen. (Rezydent zajal miejsce z Adhipatti w pendoppo; De resident had met den Adhipatti in de pendoppo plaats genomen – Rezydent zajal miejsce z Adhipatti w pendoppo).

Havelaar riep Verbrugge om hem te vragen wien die schimmel behoorde met roode schabrak? (Havelaar zawolal Verbrugge, aby zapytac, do kogo nalezy ten siwy kon z czerwona derka?; Havelaar riep Verbrugge – Havelaar zawolal Verbrugge, om hem te vragen wien die schimmel behoorde met roode schabrak – aby zapytac, do kogo nalezy ten siwy kon z czerwona derka).

En toen Verbrugge naar den ingang van de pendoppo trad, om te zien welk paard hy bedoelde, legde hy dezen de hand op den schouder, en vroeg: (A kiedy Verbrugge podszedl do wejscia pendoppo, aby zobaczyc, o ktоrego konia chodzi, polozyl mu reke na ramieniu i zapytal:; En toen Verbrugge naar den ingang van de pendoppo trad – A kiedy Verbrugge podszedl do wejscia pendoppo, om te zien welk paard hy bedoelde – aby zobaczyc, o ktоrego konia chodzi, legde hy dezen de hand op den schouder, en vroeg – polozyl mu reke na ramieniu i zapytal).

Is de Regent altyd zoo dienstyverig? (– Czy Regent zawsze jest tak gorliwy w sluzbie?; Is de Regent altyd zoo dienstyverig – Czy Regent zawsze jest tak gorliwy w sluzbie?).

't Is een kras man voor zyn jaren, m'nheer Havelaar, en u begrypt dat hy gaarne een goeden indruk op u maken zou. (– To silny czlowiek jak na swoje lata, panie Havelaar, i rozumie pan, ze chcialby zrobic na panu dobre wrazenie; 't Is een kras man voor zyn jaren – To silny czlowiek jak na swoje lata, m'nheer Havelaar – panie Havelaar, en u begrypt dat hy gaarne een goeden indruk op u maken zou – i rozumie pan, ze chcialby zrobic na panu dobre wrazenie).

Ja, dat begryp ik. Ik heb veel goeds van hem gehoord… hy is beschaafd, niet waar? (– Tak, rozumiem. Slyszalem o nim wiele dobrego… jest kulturalny, prawda?; Ja, dat begryp ik – Tak, rozumiem, Ik heb veel goeds van hem gehoord – Slyszalem o nim wiele dobrego, hy is beschaafd, niet waar – jest kulturalny, prawda?).