Андрэй Андрыеўскі "Зграя"

– Мы цябе чакалi.

– Мяне? Навошта? Цыгарэт няма, бо не палю. Грошай таксама – усё на банкаyскай картцы.

– Грошы нам не патрэбны. Мы хочам пачуць гiсторыю.

– Што? Якую яшчэ гiсторыю?

– Гiсторыю пра ваyкоy.

– Што за глупства, якiя ваyкi?

– Учора ты сустракаyся з дзяyчынай. Яна расказала пра ваyкоy. Нам патрэбны працяг.

– Вы з глузду з’ехалi? Нiчога я расказваць не буду. Самi прыдумвайце.

– Мы не можам. Гiсторыя належыць табе. І мы хацелi б яе… арэндаваць.

– Прабачце, не разумею. Як можна “арэндаваць” гiсторыю.

– Што тут незразумелага? – iнiцыятыву перахапiy белабрысы. – Ты гаворыш нам працяг, а мы за гэта пакiдаем цябе y спакоi.

– Не пужай, – прамовiy лысы. – Вас Максiмам клiчуць? Дык вось, Максiм, калi зробiце як мы прапануем, то атрымаеце грашовую падзяку. Скажам, сто тысяч. Падумайце над нашай прапановай. Заyтра прыйдзем за вашай згодай.

***

Макс зайшоy у кватэру i зачынiy дзверы на yсе замкi. Нават на верхнi, якiм не карыстаyся з самага пераезду.

“Што гэта за хрэнь? Глупства нейкае. Ваyкi, гiсторыi, грошы… Зразумела, што справа y той дзяyчыне. Можа, нехта са знаёмых вырашыy паздзеквацца, цi блогеры флэшмоб ладзяць? Ды й сама троiца – нешта неверагоднае. Нiколi не бачыy такiх розных людзей разам. І што мне рабiць з гэтым? Ай, пайшло яно yсё. Дзе пiва? Не выйду заyтра нiкуды з хаты. Паглядзiм, што яны зробяць. О, учора ж новая серыя “Вядзьмара” выйшла, трэба глянуць”.

***

Троiца сядзiць каля пад’езда. Яны не размаyляюць, не варушацца, не дыхаюць i не мiргаюць. Васкавыя твары замерлi, а вочы глядзяць y адну кропку. Быццам мадам Цюсо выкiнула тры экспанаты са сваёй вялiкай калекцыi i цяпер яны чакаюць свайго калекцыянера.

Воyчы сон

Грык сядзеy на yзвышэннi, побач ляжаy Аyк. Тры сотнi ваyкоy зграi Суу-Ардун – усе дарослыя, хто мог хадзiць – стаялi насупраць i моyчкi чакалi. Бо закон зграi – пакуль важак гаворыць, астатнiя сядзяць цiха.

– Браты i сёстры, думаю вы yсе чулi навiны з поyначы, якiя прынеслi ваyкi зграi Агыр-Санан. Тысячы белых ваyкоy, якiя не разумеюць мовы i лiчуць нас ворагамi, праз месяц прыйдуць на нашу зямлю, – Грык адразу перайшоy да галоyнага. – Я склiкаy сход, каб вырашыць – што нам рабiць. Белыя мацней, iх больш i з iмi немагчыма паразумецца. Мабыць яны як i дзiкiя звяры не маюць розуму. Таму трэба вырашыць – будзем змагацца з iмi, прайграем i нас з’ядуць, альбо пойдзем на поyдзень, на землi iншай зграi, дзе нас таксама заб’юць, але пахаваюць па ваyчыных звычаях. Я сказаy.

Пасля апошнiх слоy шэрая маса пачала падвываць i перагаворвацца. А грамчэй за yсiх – маладыя ваyкi, кожны з якiх марыy заняць месца Грыка. Зараз ён iх не баяyся, бо y чэснай бойцы мог перамагчы любога са сваёй зграi.

– Цiха, цяпер я хачу слухаць вас.

Зграя супакоiлася. Кожны, хто хацеy выказацца, мог выйсцi наперад i гаварыць. Першым да Грыка падышоy Аyчылак, малады высокi воyк з шэра-зялёнымi вачамi.

– Уладар, мы разумеем, што навала з поyначы можа скончыць зямны век нашай зграi. Але бяжаць ад небяспекi як трусы нельга. Любы воyк лепш загiне y бойцы, чым будзе чакаць, каб воyк iншай зграi перагрыз яму глотку. Таму лiчу, што мы павiнны змагацца.

– Я цябе пачуy, Аyчылак. Хто яшчэ хоча гаварыць?

Астатнiя маyчалi. Нiкому не хацелася бегчы са сваёй зямлi.

– Калi yсе маyчаць, то скажыце, як нам змагацца з белымi. Аyчалык, кажы ты.

–Мы павiнны чакаць iх у лесе i y чэснай бойцы забiць усiх.

– Аyчалык, чэсная бойка – гэта калi воyк б’ецца з ваyком сам насам. А тут кожнаму прыйдзецца бiцца з дзясяткам ворагаy. Хто яшчэ хоча гаварыць?

– Я хачу, – да yзвышэння выйшла Сурта, старая ваyчыца з сiвой поyсцю, мацi Грыка. Яна заyсёды агучвала пазiцыю yсiх ваyчыц зграi.

– Мы слухаем цябе, Сурта.

– Аyчалык малады гарачы воyк. Ён хоча бiцца i памерцi. Кроy гонiць яго yперад, а мазгi не працуюць. Калi i бiцца з белымi, то рабiць гэта трэба за сценамi, якiя мы зараз будуем. І чым вышэй яны будуць, тым лепш. Трэба падумаць над тактыкай. Я ведаю, што мы загiнем, аднак жыццё трэба аддаць як мага даражэй. І яшчэ…

– Я хачу гаварыць!

Сурта змоyкла. Усе паглядзелi y бок нахабнiка, якi перарваy гаворачага на сходзе. Гаyл – малады, але слабы воyк, якi не цанiy традыцыi i трымаyся асобна ад астатнiх. Ён не працаваy разам са зграяй, самастойна паляваy i жыy у сваё задавальненне. Такiя як ён былi y кожнай зграi. Астатнiя рабiлi выгляд, што iх не iснуе. За вочы такiх ваyкоy абразлiва называлi “адзiнцамi” цi “самотнiкамi”.

– Вiтаю цябе на сходзе, Гаyл. Калi не памыляюся, гэта твой першы сход за жыццё. Ты спынiy слова паважанай Сурты i лiчыш, што мы будзем цябе слухаць?

– Грык. Нашто мне было хадзiць на iншыя сходы, Грык? Каб вырашыць, колькi зуброy трэба з’есцi? Цi y якiм лесе спынiць паляванне, каб цалкам не знiчтожыць усiх жывёл? А можа, каб выбiраць ваyкоy на будоyлю фермы? Я прыйшоy на сход, калi yсёй зграi, не, нават усiм ваyкам пагражае небяспека. І вы павiнны мяне слухаць. Бо я ведаю, як выратавацца.

– Добра, Гаyл. Мы выслухаем цябе. Аднак ведай, калi ты перарваy Сутру з-за нейкiх глупстваy, то пасля сходу табе прыйдзецца бяжаць як мага хутчэй, iнакш застанешся без хваста i вушэй.

– Я згодны. Але гаварыць буду толькi з табой i Аyкам. Усё роyна рашэнне прынятае – мы будзем змагацца з белымi. І не y лесе, як таго хоча Аyчылак, а за сценамi, як сказала мудрая Сурта. Таму дазволь размаyляць асабiста.

– Калi так, то Сурта можа працягваць.

– Мне больш няма чаго казаць, Грык.

– Ёсць у каго што сказаць? Калi не, то сход скончаны.

3.

Максiм прачнуyся i закрычаy. Вялiкая ванючая рука накрыла яго рот.

– Мы прыйшлi, як дамаyлялiся.

Над хлопцам навiсаy учарашнi знаёмы з чорнымi валасамi.

– Змоyкнi, а то будзе горш.

Максiм замаyчаy.

– Так лепш, – чарнявы прыбраy руку i сеy на стул каля ложка. Бялявы i лысы былi побач з iм. – Не трэба пужацца. Мы прыйшлi дамаyляцца. Зараз усё вырашым i будзеш вольны.

– Што ты цягнеш? Дай па зубам i yсё, – белы быy самым нецярплiвым з траiх.

– Не трэба. Куды спяшацца. Ды й здаецца мне гэты хлопец добра yсё разумее. Так, Максiм?

– Што вам трэба? Забiрайце што хочаце. Толькi не забiвайце.

– Пашанцавала гэтым разам, – замычэy лысы. – Добра, што ты iдзеш на кантакт. Аднак мы не забойцы. Нам патрэбна толькi гiсторыя. Аддай яе i yсё.

– Я перакажу гiсторыю дзяyчыны, калi трэба…

– Не. Мы ведаем, што яна сказала. Нам патрэбны працяг.

– Але ж я не ведаю…

– Дай згоду i yсё.

– Я згодны.

Лысы падыйшоy блiжэй i прыклаy свае вялiкiя пальцы да скронь хлопца. Перад вачамi хлопца панеслiся каляровыя выявы, быццам нехта паставiy кiно на перамотванне. Калi ён ачухаyся, троiцы y кватэры не было, а галава расколвалася ад болю. Макс памацаy скронi i аддзёрнуy пальцы ад болю. Устаць з ложка i пайсцi y ванну ён не змог – ногi не слухалiся. Розум правалiyся y сон.

Воyчы сон

Гаyл стаяy перад Грыкам i Аyкам нiзка схiлiyшы галаву. Не з-за пашаны да прысутных – пры нараджэннi яму пашкодзiлi хрыбет. І таму ён не мог доyга трымаць галаву высока.

– Гаyл, уся зграя трывае твае выбрыкi. З дзяцiнства ты быy дурным ваyком. Не гуляyся з iншымi шчанюкамi, не паляваy з дарослымi, а калi лавiy труса, то не дзялiyся з iншымi. Мы маглi пакараць цi выгнаць цябе, але ж ты наш брат па крывi. Аднак сёння ты пераyзышоy сябе. Яшчэ адна памылка – станеш выгнаннiкам. Як дзiкi драпежнiк будзеш хавацца ад сваiх i чужых. Таму добра падумай перш чым пачаць гаварыць.

– Зразумеy, Грык. Не буду апраyдваць свае паводзiны, бо не за гэтым прыйшоy. Я хачу гаварыць пра белых.

– Мы не на сходзе, не трэба пытаць дазволу, каб нешта сказаць.

Гаyл нахiлiy галаву яшчэ нiжэй у знак згоды.

– Бiцца з белымi – самагубства. Аyчылак i яму падобныя з лёгкасцю пойдуць на гэта. Аднак мне хочацца жыць далей, паляваць, а y будучынi выхоyваць сваiх ваyчанят.

Аyк цiха рыкнуy. Нiхто з ваyчыц не пагодзiцца мець агульных шчанюкоy з Гаyлам – адзiнцом i вырадкам.

– Я не хачу бiцца дзеля бойкi. Я хачу перамагчы. Колькi б там нi было белых, якiмi б моцнымi яны нам не здавалiся, iх можна забiць.

– Якiм жа чынам ты хочаш перамагчы?

– Колькi ваyкоy зграi могуць бiцца? Дзвесце, трыста? Нас павiнна быць больш, чым зараз.

– І гэта твая прапанова? Прымусiць ваyчыц нараджаць шчанюкоy? У нас не хопiць ежы, каб iх пракармiць. Ды й белыя не стануць чакаць некалькi гадоy, каб малыя выраслi.

– Не. Нашай зграi не патрэбны лiшнiя пашчы. Я хачу дамовiцца з iншай зграяй i запрасiць дапамогу.

Аyк зарычэy i падняyся на ногi. Тое, што прапанаваy Гаyл, было непрымальна.

– Гэта немагчыма, дурань. Нiколi адна згаря не будзе дапамагаць iншай. Нi y якiм разе. Такога не было за yсю гiсторыю. Мы не кантактуем, а калi бачым iншых ваyкоy на мяжы – iгнаруем iх. Аб чым ты гаворыш, якiя перамовы?

– Свет змяняецца. Нам не выжыць адным.

– І гэта кажаш ты, воyк-самотнiк? Калi не выжывем самастойна – загiнем, як зрабiлi сотнi зграй да нас.

– Я не хачу памiраць. Нам трэба аб’яднацца.

– Як толькi воyк Суу-Ардун пяройдзе мяжу – пачнецца вайна. Хочаш, каб з поyначы нас давiлi белыя, а з поyдня – шэрыя?

– Чакай, Аyк. – Грык выглядаy зацiкаyленым. – Гаyл, ты сапраyды лiчыш, што iншыя зграi захочуць дапамагчы?

– Так. На поyднi мы мяжуем з трыма зграямi. У кожнай па трыста-чатырыста ваyкоy, якiя могуць бiцца. Калi аб’яднаць сiлы можна выставiць армiю y больш за тысячу ваyкоy. І хай нас усё роyна будзе менш, з’явiцца шанец на перамогу. А калi паспяшацца i запрасiць iх на дапамогу y будоyлi сцяны шанцы стануць роyнымi.

– А навошта iм гэта трэба?

– У iх, як i y нас, няма выйсця. Яны альбо загiнуць, альбо будуць ваяваць разам з намi.

– Не будзе гэтага! – Поyсць на спiне Аyка yздыбiлася, хвост напрогся, нiбы стары воyк рыхтаваyся да атакi. Нягледзячы на свой сталы yзрост, ён быy у паyтары разы большым за Гаyла i лёгка б яго перамог.

– Супакойся, Аyк. Ты не важак, не табе вырашаць. А ты, Гаyл, калi выказаy такую iдэю, то сам i пойдзеш на перамовы. Аднак папярэджваю – мяжу не перасякаць. Рабi yсё згодна традыцыям. Мы маем права пайсцi на iх тэрыторыю толькi па запрашэннi. Нам не трэба яшчэ адной вайны.

– Я згодны, уладар. Дазволь iсцi?

– Ідзi.

Як толькi Гаyл выйшаy на вулiцу, Аyк рыкнуy на Грыка.

– Што ты робiш? Навошта слухаеш гэтага адзiнца. Усё жыццё пляваy на зграю. Чаму ты вырашыy, што зараз нешта змянiлася. Ён хоча зацвердiцца на нашым горы.

– Аyк, я раблю тое, што павiнен. Шукаю лепшае выйсце для зграi. Прапанова Гаyла дае нам шанец на выратаванне.

– Я заyсёды стаяy побач з табой. Скажы, раiy я калi-небудзь дурное?

– Не, ты быy добрым саветнiкам.

– Дык i зараз паслухай мяне. Адмоyся ад глупства. Паклiч баламута назад i выганi са зграi. Ты што, не бачыш небяспекi y яго паводзiнах?