алар биздин оор ж?рг?н-басканыбызды,
биздин солгундап, катып калган кыймыл-аракетибизди,
то?уп калган ой-ж?г?т??л?р?б?зд?,
арак менен май баскан мээбизди,
биздин ички жана тышкы д?йн?б?зд?
таштан чегерилген эстеликтердей,
ошол Пасхи аралында табылган гигант далдыраган монументтердей,
Кыргызстанда да табылат
орой ??д?? таштан жасалган балбалдар,
мына ошол сыяктуу эстеликтердей,
тарыхтын селейип калган монументтериндей,
Ленин атабыздын колун сунган
ар бир айылдагы эстелигиндей,
кабыл алышат бизди балдарыбыз,
?з?н?н?н абыдан тир??, же?ил, бай ички д?йн?с?н?н,
к?з карашынан карап бизди к?р?п
?тк?нд?н то?уп калган калдыктары катары.
Баштагандандын жолу азаптуу болот
Биз Ноокат билимканасы б?т бардык проблемаларды ийгиликт?? чечип элдин сый-урматына б?л?н?п беймарал отуруп калдык деген ойдон алыспыз. Кыйынчылыктар, оор адашуулдар, жоготуулар, оркойгон кемчиликтер бул жерде да жок эмес. Лицей эми гана бутуна бекем туруп келе жатат, анын материалдык базасы жагынан ушул сыяктуу чет элдик лицейлерге Ноокат билимканасын салыштырууга болбойт. Алар менен те?елиш ?ч?н дагы к?пт?г?н каражаттар, инвестициялар, эмгек жана убакыт сарпталыш керек. Биринчиден лицейдин имараты, окуу корпусу абдан тар, мындай окуу стандартына таптакыр т?п келбейт, ылайыкталган эмес. Жатакана да ошол эле кейишт?? абалда. Ар-бир б?лм?д? беш-алты лицеист бирге жашаган болушат, бир тумбочка кээде эки адамга туура келет. Ошондой эле кысылуу шартында лицейдин окуу кабинеттери, лабораториялары, ашканасы жайгашууда. Ушул жагын эске алганда лицейде окугандардын жашоо шарты, образы кадимки «спартандардыкындай» десе болот.
Анын ?ст?н?н билимканада чын эле байыркы Грециядагы атлеттердикиндей, балдардын билим жаатында бири-бири менен конкуренция, таймашуу, эрегиш?? ?т? к?чт?? болуп кошумча кыйынчылыктарды, интенсивд?? окуунуну азаптарын туудуруп жатпайбы. Лицейде эрте менен саат алтыдабы же т?нд?с? саат 11—12би кирип калса? окуу залында кайсы бир китепти «кемирип» окуган же бир нерсени жазып иштеген «олимпиецти» к?р?с??.
Эрте менен сегизден тартып, кечки жети-сегизге чейин окуганы, кошумча сабактарга катышканы, эрте?ки к?нг? даярданганы аз келгенсип. Лицейде, ачык айтуу керек, илимге, окууга багышталган фанатизм жок эмес. К?пч?л?к балдардын сабакка мындай ашыкча берилип кеткенин лицейдин кемчили катары бааласа болот. Физкультура, дене-тарбия, эс алуу маданияты дегендер биерде унутулуп калгандай сыяктанат. Ошондой эле лицей алыскы тоолуу айылда жайгашкандыктан, анын окуучулары шардык балдарга салыштырганда жалпы маданий кругозору, д?йн? таануусу жагынан бир аз ?кс?п турганын, мектептен тышкары спорттук, чыгармачылык, ?н?рч?л?к секцияларга катыша албаганын байкаса болот. Бул к?п жагынан мыйзамченемд?? к?р?н?шт?р. Айылдын де?гээли ?з? биздин ?лк?б?зд? башынан тартып шаардын де?гээлинен асман менен жердей айырмаланып турган эмеспи.
А бул типтеги лицейлерибиз, урматтуу мекендештер, биринчи кезекте биздин коомубуздун ушул бейнормалсыз карама-каршылыгын, оор дартын жойдуру ?ч?н ачылып жатпайбы. Келечекте, ошол 21-кылымда шаар менен айылга, т?нд?к менен т?шт?кк? б?л?нб?й бир эл болуп цивилизациялуу т?рд? жашайлы деген ниетте, биздин б?г?нк? балдарыбыз ошондо д?йн?л?к аренага чыгып, аерде ?з?н?н ордун таап, мекенибиздин сыймыгы жана тиреги болсун деген ийги тилекте.
Лицейдин материалдык базасы бара-бара чы?алган сайын, окутуучулардын тажрыйбасы артып, балдардын ата-энелеринин лицейге бар болгон т?ш?н?г?, мамилеси ?зг?р?п, ?з?л?р? да тарбияланышып тарбия иштерине активд?? катыша баштаганда, к?п бугунку кемчиликтер ?з?н?н ?з? эле жоголушу бышык. Кантпегенде, системанын жакшы иштеп кет??с?н?, стабилд??л?кк? жет?? ?ч?н бир катар жылдар, а балким ондогон жылдар керектир. Ага чейин кыйналып иштеге?ден башка айла жоктой туюлат. Алгачкы баштагандын жолу татаал, азаптуу болот эмеспи. А бирок ошого жараша биринчилер элдин тарыхый элесинде, сый-урматында бекем калышат. Кийин Кыргызстандын алыскы тоолуу аймактарында балким ж?зд?г?н э? сонун, э? мыкты лицейлер пайда болоор, ошондо да алардын баары Ноокат билимканасын ?з?н?н чо? энесиндей таанып, тере? урматташат.
Биз жогоруда лицейде иштеген мугалимдердин орточо айлыгы ж?н?к?й орто мектептин мугалимдердин айлыгынан эки-?ч эсе артат деп айткан элек.
– А бирок жалпы республикабыздын финансалык абалынын начардыгынан, – дейт Тургунбай Жунусов, – Ноокат билимканасынын окутуучулары убагында айлыкты толук алалбай кыйналышууда. – Менин айлыгым 300 сомдон ашуун, убагында бул суммадагы акчаны алып турганымда, эч кандай материалдык проблемам жок болот эле. Райондогу банкыбыздын нак акчасы жоктугунан, айлыгыбыз убагында тийбей, т?рт-беш ай кечигип алабыз. Со?ку мезгилде райондун жетекчилери атайын мугалимдердин камкордугун к?зд?? аракетинде, алар ?ч?н айлыктын ордуна ошол эле суммадагы талондорду бере баштады. Ал талон аркылуу райондун кээ бир мамлекеттик д?к?нд?р?нд? негизги азык-тулук товарларды: нанды, кантты, унду жана башканы сатып алса? болот. Тилекке каршы, бул товарлардын талонго сатып алуу баасы эки эсе кымбат туруп, натыйжада менин алган айлыгым 150 сомго чейин кыскарап жатпайбы.
?м?рзак Мамаюсупов:
– Айла жок болгондо, кээде ?з??д?н ч?нт?г???н мугалимдердин айлыгына акча чыгарып бересин. Ишти баштагандан кийин, анын аягына чыгыш керек да. Лицей материалдык жактан биротоло бутуна турганда гана эс-жайыбызды алабыз окшойт.
– Албетте, ушул сыяктуу к?н?мд?к проблемаларыбыз арбын, – дейт лицейдин директору Саадат Саттарова. – Аларды чеч?? ?ч?н б?тк?л ?лк?б?зд?н экономикасы о?олушу, реформаланышы ыктымал. Ошого карабай, ушундай кыйын кырдаалда мугалимдерибиздин да, окуучуларыбыздын да лицейдеги абалын, жашоо-шартын же?илдетиш ?ч?н колубуздан келген бардык нерсени жасап атабыз. Баса, балдарыбызга к?н?н? ?ч маал жылуу, сапаттуу тамакты жасап бер?? да (лицейдин мугалимдери да эки жолу ашканада тамактанышат) биз ?ч?н о?ойго келбейт. Ат менен райцентрге т?ш?п нан ташыган, велосипедде базардан жамгыр шатырап жааганда пияз алып келген к?нд?р?б?з болгон. ?км?т?б?зг? дайыма карап, ?з?б?з камырабай жатканыбызда, балдарыбызды кээ бири к?нд?р? тамак жагынан кыйнап койбойт белек – техника сынып же, эгерде кайсы бир себептерден бензин т?г?н?п продуктулар убагында лицейге жеткирилбей калган болсо. Кудая ш?г?р, буга чейин биздин балдарыбыз бир к?н да жылуу ашканабызда нан тамаксыз калган жок. Азыр нан жабуучу электроагрегатыбыз, «тандырыбыз» да бар. Аны биздин шефповарыбыз Насиба Усманова жана анын жардамчысы Буниса Матмуратова э? мыкты иштете алышат – нан, боорсок, каттаманы жасап. Тамакты бышырганда да, ар-т?рд?? Чечме-Сайдын айланасындагы адырларында ?ск?н адамга пайдалуу, витаминдерге бай ?с?мд?кт?рд? кошконду билет. Жазында бир аптада жок дегенде бир жолу адырга чыгып кийик отун, ысмалакты, тоо сарымсагын жана башкаларын терип жыйнап келет.
Айтмакчы, буларга чейин лицейде иштеген ашпозчулар тамакты дайыма бирдей сапаттуу жасай албаганынан, кээ бир ашыкча чыгашааларды, ысырапкордукту кетиргендигинен иштен бошотулган. К?нд?г? ашканага лицейдин медсестрасы келип тамактын сапатын, санитардык эрежелерине жооп бергендигин текшерип кетет. Бул жагынан к?з?м?л абдан к?чт??, анткени мугалимдер ар-бир окуучунун ден соолугуна жооп беришет. Лицейдин мурдагы директору да, математика боюнча мыкты адис болгонуна карабай билимкананын ишинде кетирген кемчиликтерден кызматынан бошотулганын кыстарып айтып кетким келет.
Лицейде дили таза, чынчыл, коомдук м?лкк?, байлыкка к?з арттырбаган, тескерисинче жеке ?з?н?к?н балдарга, келечекке б?л?п бер??г? жараган адамдар гана ишт??г? тийиш. Ошондо окуу процесси да, тарбиялоо маселелери да, лицейдин материалдык жактан калыптануусу да алдыга алгылыктуу кадам жасай алат.
Бул жагынан эске алганда, ушул сыяктуу лицейди ?з айылында ачабыз деген адамдар иштин башынан эле абдан кылдат, жоопкерчиликт?? жана так болууга ыктымал. Эгерде чындап эле д?йн?н?н де?гээлиндеги мектепти уюштурууну максат кылышса. Бул тамаша эмес. Биздин психологиябызда калыптанган ?з?б?зг? к?р?нб?г?н? менен д?йн?л?к бийиктиктен дароо эле оркоюп к?зг? урунган эгоисттик, ?з?мч?лд?к, ач к?зд?к, кийинки муунду кодулоо, кемсинт?? жана башка терс, анти-педагогикалык касиеттерибизден, традицияларыбыздан акырын айрылышыбыз абзел. Албетте, пейилди о?доо деген бир к?нд?к иш эмес – бул багытта б?г?нд?н тартып жан талашып иштебесек эрте? ?з?б?з жалпы д?йн?л?к к?п байлыктардан, жетишкендиктерден куру калабыз.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/chitat-onlayn/?art=70609567&lfrom=174836202&ffile=1) на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
