Мартин Грабманн "История схоластического метода. Второй том, 2-я часть: По печатным и непечатным источникам"

37

Первая глава озаглавлена: «De primis rerum causis earumque differentiis ad alias causas» (fol. 20).

38

Л. 1, п. 2, с. 8: «Auctoritates philosophorum de trinitate. Hermes mercurius. Платон» (л. 23).

39

«Octava partis disputatio circa sapientiam dei tota consistit, que secimdum diversos modos quibus res ei subiecte sunt diversis nuncupatur nominibus sc. scientia et prescientia et aliis que supponuntur» (fol. 84).

40

«Pars nona de voluntate dei disserit» (fol. 101).

41

C 61: An motus temporalis deus capax esse possit (fol. 128); c. 62: An verbum hoc: sum, es, est temporis sit significativum quando dicitur: deus fuit, deus est (fol. 128); c. 63: De intellectu harum locutionum: deus fuit, deus est, deus erit (fol. 128); c. 64: An verum sit deum in tempore presentem esse, quia in omni tempore est (fol. 129).

42

Следует обратить внимание на следующие главы: c. 1: De excellentia forme corporis humani; c. 5: De diversorum opinionibus de hominis compositione habitis; c. 6: Quare anima humana substantia sit incorporea; c. 8: In quibus anima humana maxime distat a corporis natura; c. 9: De ratione immortalitatis anime humane. Главы 10 – 15 посвящены бессмертию человеческой души.

43

«Ipsum namque novum testamentum a ipso incipit mysterio incarnationis. Inquit enim Mattheus: Liber generationis Iesu Christi filii david, filii abrahe. Et bene a generatione Iesu Christi novum testamentum incipit, per quam fit reparatio generis humani. Quare et vetus initium sumpsit a generatione celi et terre, per quam conditum est genus humanum» (fol. 272).

44

«De fide et spe, quae in nobis est, omni poscenti rationem reddere, ut ait Petrus» и т. д. (M., P. L. CLXXVI 41). – «Prompta et sufficiens reddende rationis creditorum scientia» (Cod. Brug. 191, fol. 22).

45

«Fides autem nee ceca est neque coaeta, ut vel non intelligentes credant vel nolentes. Neque istud dico, quin vere dictum sit: crede et intelliges. Nam ad quandam intelligentiam fide pervenitur et non illa intelligentia ad fidem. Est tarnen intelligentia quedam, sine qua ipsa fides non potest a quocumque haberi i. intelligentia verborum, quibus ipsa fides predicatur…… Est enim intelligentia tripartita: una verborum, quibus ipsa fides predicatur, sine qua ipsa fides numquam potest haberi. Est vero altera rei et speciei, circa quam fides numquam potest esse, que in futuro erit, ubi quod credimus videbimus. Alia illa est, de qua nunc agimus et pro qua scriptum est: crede et intelliges. Nam ad intelligentiam credendo pervenitur et non ad fidem intelligendo. Est quippe fides causa cuiusdam intellectus et non ille causa fidei. Hie enim intelligentia appellatur prompta et sufficiens reddende rationis creditorum scientia, quam per fidem quisque meretur. Fides tarnen ipsa quedam illuminatio mentis est ignorantiam infidelitatis expellens…… Non est ergo fides absque eius cognitione quod creditur. Unde id quod omnino ignoratur nulla ratione creditur nee eti?m ab invito aliquo modo fides habetur» (Cod. Brug. 191, fol. 22). – Сокращенный вариант этого текста приводится в Cod. lat. 14522 Национальной библиотеки, лист 8: «Fides autem nee ceca est nee coaeta, ut vel non intelligentes credant vel nolentes. Neque istud dico, quin vere dictum sit: crede et intelliges. Est enim intelligentia tripartita. Una verborum, quibus ipsa fides predicatur et sine qua non habetur, alia rei et speciei, cum qua fides esse non potest, que in futuro erit, ubi quod credimus videbimus, alia est, de qua nunc agimus et pro qua scriptum est: crede et intelliges, que est prompta et sufficiens reddende rationis creditorum scientia, quam per fidem quisque meretur. Fides tarnen ipsa est quedam mentis illuminatio ignorantiam infidelitatis expellens».

46

«Suscepti operis propositum, cuius intentio est docere ea, per que loca sacre scripture obscuriora intelligentie minus capaciura aliquatenus evidentiora fiant» (Cod. 297 Innsbruck, fol. 46).

47

«Quantum valui certificavi et a dubitatione quantum potui absolvi» (ibid. fol. 91).

48

L. 1, p. 9, c. 65: «Quod ille expositiones, quas quidam faciunt de hac auctoritate: deus vult omnes salvos fieri non adimunt locum questioni de inexpletione voluntatis dei proposite»; c. 66: «Quod non convenienter hanc auctoritatem exponant: deus vult omnes homines salvos fieri qui eam ita exponunt: deus approbat, quod omnes salvi sint»; c. 67 и c. 68 отвергают толкование velle = consulere и precipere; c. 69: «Quod quorumdam catholicorum doctorum expositione ostendi potest hanc vocem „vult“ in hac auctoritate: deus vult omnes salvos fieri proprie positam» (ibid. fol. 16—17).

49

«Quam inefficax illa sit quorumdam ratio* (ibid. fol. 18). «Quam frivola sit nee auditu digna quorumdam ratio» и т. д. (ibid. fol. 29). «De eulpabili responsione» и т. д. (ibid. fol. 57).

50

«Locutiones sacre scripture Uli rationi dialecticorum subiecte non sunt, qua reprehendunt locutionem, in qua vox omnis harum significationum cum verbo eiusdem numeri copulatur» (Cod. 297 Innsbruck, fol. 20).

51

«Queritur ergo, an perfecti an imperfecti creati sunt (sc. angeli). Ad huius interrogationis responsionem faciendam distinguendura est, quibus modis perfectum et imperfectum dici soleat» (ibid. fol. 57).

52

«Huius autem questionis solutio non solum presentem questionem absolvit a dubitatione, verum etiam omnes supra positas. Nam ab una sola radice totum quod superius quesitum est originem ducit, qua eradicata nihil dubitationis remanebit» (ibid. fol. 36).

53

Ibid. fol. 132

54

Ibid. fol. 115.

55

Ср. Grabmann, Geschichte der scholastischen Methode I 59.

56

Cod. Brug. 191, fol. 20.

57

«Qui autem sie disserunt, sapientiam Piatonis sequuntur et huius mundi que animalis est et non pereipit ea, que Spiritus sunt dei* (Cod. 297 Innsbruck, fol. 70).

58

«Nonnullorum scribendi consuetudo est, ut in singulis immorentur quorum summam se prosecutoros esse pollicebantur; quo fit, ut nee in singulis quantum oporteret diligentes sint nee in summa satis compendiosi. Alii vero in scribendo alium sequuntur morem, qui sie summe intendunt, quod singulorum mentionem non faciunt omnino. Qua de re evenit summe illorum parvam vel nullam fieri doctrinam, qne intaeta pretereuntur. Quid enim summa est? Nonnisi singulorum brevis comprehensio. Ubi ergo singula inexplicata relinquuntur, ibi eorum summa nullo modo docetur; singulis namque ignoratis summam sciri impossibile est, siquidem summa est singulorum compendiosa collectio, quia nee summam docet qui singula pretermittit nee ad summe pervenit doctrinam, qui singulorum negligit cognitionem. Neque enim brevitas est in hoc genere docendi, sed fallax brevitatis similitudo…… Animum ab amore diseipline prorsus alienat tantaque tenebrarum obscuritate involvit, quod postea vix ullo conamine ad haustum evidentioris doctrine emergere valet…… Duplici ergo detrimento incommoditas brevitatis mentem aggravat, quia et amorem cognitionis exeludif et viam exercitationis intercludit, odium quoque veritatis animo ingerit neenon in teporem atque torporem omnis ignavie, omnis desidie, omnis socordie convertit» (Cod. Brug. 191, fol. l).

59

«Est vero preter hoc novum docendi genus nuper exortum, immo puerile recitandi Studium populari favore quorumdam folia fructuum tegentia querentium immoderate elevatum. Iam enira more porcorum pruriginis totum invasit gregem…… Quanta enim corporalis alimonie differentia opus est in tenera puerilis etatis infantia nutrienda ac maturitate iuveni vel roborem procuranda, tanta nimirum et multo maior non parva diligentia est observanda in eruditione prime institutionis novellarum mentium et in consummatione ad ulteriorem locum discipline provectorum. Nam ut teneris animis maiore difficultate implicita committenda non sunt, quia eos pondere gravitatis obruerent potius quam instruendo intelligentiam prepararent et inanium foliorum fallaci decore perstringerent magis quam ad investigationem profundorum excitarent…… Nam circa ea que plana sunt et fere omnibus patent die ac nocte invigilamus totumque studendi spatium consumimus et propemodum consumimur licet nee consummemur nee consummemus. Quid enim est nisi consummationis consumptio noeturnis lucubrationibus ac diurnis sudoribus solam scriptorum recitationis facultatem adquirere et, ubi scripta sunt nominatim scire, assignare? Qua vero ratione eum scientia preditum dicemus qui in ea tantum abundat facultate, quam nee usus communis nee eruditio Scolaris umquam in scientiarum numerum admisit, nee doctoris cathedra dignum iudieavit, sed recitatorem fore habendum statuit qui in tali facultate ceteris prevaluit» (fol. l). На полях примечание: «De his qui studiis legendi et recitandi auetoritates intendunt et non intelligunt.»

60

«Quomodo enim plene doctoris exsequitur officium qui dubia non certificat neque que certa esse videntur quid in se dubitationis contineant inquisitione rationabili exquirit? … Sunt nempe nonnulla dubitationis commoda, que scientie omnino expersnon est, quoniam quod nescit se nescire intelligit, qua nulla scientia utilior est et quod abesse cognoscit, ut inveniatur, nee pigram diligentiam adhibet» (fol. l).

61

«Nam non student, sed studiosi haberi appetunt neque legunt, ut intelligant, quia malunt non intellexisse quam non legisse; non enim vitio dueunt legere et non intelligere…… Quia ergo nulla bene leguntur aut audiuntur que non intelliguntur nulla leeta vel audita, si non sint intellecta, sufficere possunf (fol. l).