Мартин Грабманн "История схоластического метода. Второй том, 2-я часть: По печатным и непечатным источникам"

111

В книге Крумбахера «Geschichte der byzant. Literatur2, M?nster 1897, 70.

112

A. a. 0.

113

Les oeuvres de Jean de Damas en occident au XIle siecle, в Revue des questions historiques LXXXVIII 153 ff.

114

О структуре богословской суммы Ульриха Страсбургского см. M. Grabmann, Studien ?ber Ulrich von Stra?burg III, in Zeitschrift f?r kathol. Theologie 1905, 484—492.

115

Ср. II Breviloquium super libros sententiarum di frate Gherardo da Prato dell’ordine de’Minori pubblicato per la prima volta dal Padre Marcellino da Civezza, Prato 1882. Fr. Marcellino da Civezza имеет только две рукописи для своего издания, одну из Прато (Q. II 26, n. 11 Biblioteca Roncioniana, s. XIV) и одну из Ватиканской библиотеки: Cod. Vat. lat. 3159 (p. XV) (p. 62 ff). Здесь следует отметить, что Ватиканская библиотека также располагает двумя более древними анонимными рукописями этого произведения: Cod. Vat. lat. 5062, где на листе 24v в конце работы написано: «Explicit opusculum theologie bonum et breve»; затем Cod. В последней рукописи сочинение разделено на шесть книг: I. De deo uno et trino (10 глав); II. De rerum produetione (32 главы); III. De incarnatione (5 глав); IV. De gratia et virtutibus (9 глав); V. De donis et virtutibus (9 глав); VI. De sacramentis et novissimis (18 глав).

116

Ср. по поводу этого обвинения в рационализме замечания в J. Kuhn, Katholische Dogmatik I, T?bingen 1846, 258 ff.

117

«Принципы викторианской школы, с одной стороны, и абелярдианского кружка – с другой, соединяются в нем в прекрасной гармонии. С первыми он разделяет радость веры, со вторыми – наслаждение критикой, и от обоих он избавился от излишеств44 (Espenberger, Die Philosophie des Petrus Lombardus 29).

118

S. Bonav. Opera I 16.

119

«Cupientes aliquid de penuria ac tenuitate nostra cum paupercula in gazophylacium Domini mittere, ardua scandere, opus ultra vires nostras agere praesumpsimus.»

120

Parad. 10, 106—108.

121

«Delectat nos veritas pollicentis, sed terret immensitas laboris: desiderium hortatur proficiendi, sed dehortatur infirmitas deficiendi, quam vincit zelus domus Dei. Quo inardescentes, fidem nostram ad versus errores carnalium atque animalium hominum Davidicae turris clypeis munire vel potius munitam ostendere ac theologicarum inquisitionum abdita aperire nee non et sacramentorum ecclesiasticorum pro modico intelligentiae nostrae notitiam tradere studuimus, non valentes studiosorum fratrum votis iure resistere, eorum in Christo laudabilibus studiis lingua ac stilo nos servire flagitantium, quas bigas in nobis agitat Christi caritas».

122

«Horum igitur et Deo odibilem ecclesiam evertere atque ora oppilare, ne virus nequitiae in alios effundere queant, et lucernam veritatis in candelabro exaltare volentes, in laoore multo ac sudore hoc volumen, Deo praestante, compegimus ex testimoniis veritatis in aeternum fundatis, in quattuor libros distinctura. In quo maiorum exempla doctrinamque reperies…. Sicubi vero parum vox nostra insonuit, non a paternis discessit limitibus. „Non igitur debet hie labor cuiquam pigro vel multum docto videri superfluus, cum multis impigris multisque indoctis, inter quos etiam mihi, sit necessarius“, brevi volumine complicans Patrum sententias, appositis eorum testimoniis, ut non sit necesse quaerenti librorum numerositatem evolvere, cui brevitas collecta quod quaeritur affert sine labore.»

123

Commentarius in Prologum Magistri, Divisio textus ultimae partis.

124

«Pro sensus nostri imbecillitate» (Sent. I, d. 45, c. 1); «Ad hoc iuxta modulum nostrae intelligentiae ita dieimus» (Sent. I, d. 35, c. 3); «Non est nobis perspicuum aperire, quomodo hoc sit verum» (Sent. I, d. 7, c. 4): «In quorum explanatione mallem silens alios audire quam loquendo malevolis detrahendi occasionem praestare» (Sent. I, d. 19, c. 14); «Satis diligenter iuxta diversorum sententias, suprapositam absque assertione et praeiudicio tractavi quaestionem. Verumtamen volo in re tanta tamque ad dignoscendum difficili putare lectorem istam sibi nostram debere sufficere disputationem, sed legat et alia forte melius considerata atque tractata, et ea quae hie movere possunt, vigilantiori atque intelligentiori, si potest, mente discutiat» (Sent. III, d. 6, c. 13; ср. Sent. I, d 32, c. 9; Sent. II, d. 27, c. 11).

125

Его позицию в отношении ереси см. в Prologus and Sent. I, d. 32, c. 9: «Haereticorum improbitas instinetu diabolicae fraudulentiae excitata».

126

Sent. I, d. 2, c. 1.

127

Sent. I, d. 2, c. 3. Ср. s. August., De trinitate 1. 1, c. 2, n. 4.

128

«Ne autem in re tanta aliquid de nostro influere videamur, sacris auetoritatibus quod dictum est corroboremus» (Sent. I, d. 9, c. 4); «Nos autem omnis mendacii et contradictionis notam a sacris paginis secludere cupientes, orthodoxis patribus atque catholicis doctoribus nulla pravae intelligentiae suspicione notatis consentimus» (Sent. III, d. 5, c. 3).

129

Sent. I, d. 1, c. 1; Sent. I, d. 2, c. 1.

130

«Illae enim et huiusmodi argutiae in creaturis locum tenent, sed fidei sacramentum a philosophicis argumentis est liberum. Unde Ambrosius in lib. 1 de Fide c. 5 in fine: aufer argumenta, ubi fides quaeritur. In ipsis gymnasiis suis iam dialectica iaceat; piscatoribus creditur, non dialecticis» (Sent. III, d. 22, c. 1).

131

«Non enim per creaturarum contemplationem sufficiens notitia Trinitatis potest haberi vel potuit sine doctrinae vel interioris inspirationis revelatione. Unde illi antiqui philosophi quasi per umbram et de longinquo viderunt veritatem, deficientes in contuitu Trinitatis, ut magi Pharaonis in tertio signo* (Sent. I, d. 3, c. 6). «Ad quod dicimus eos (sc. antiquos philosophos) hanc distinctionem summae Trinitatis, quam Fides catholica profitetur, nullatenus habuisse vel habere potuisse absque doctrinae vel internae inspirationis revelatione» (In ep. ad Rom 1, 20—23 [M., P. L. CXCI 1328]).

132

«Ait enim Apostolus Hebr 11, 1: „Fides est substantia rerum sperandarum, argumentum vel convictio non apparentium“; quia per fidem subsistunt in nobis etiam modo speranda, et subsistunt in futuro per experientiam: et ipsa est probatio et convictio non apparentium: quia si quis de eis dubitet, per fidem probantur; ut adhuc probatur futura resurrectio, quia ita crediderunt patriarchae et sancti alii; vel probatio est et certitudo, quod sint aliqua non apparentia» (Sent. III, d. 23, c. 8).

133

«Ex his apparet, aliqua credi quae non intelliguntur vel sciuntur, nisi prius credantur; quaedam vero intelligi aliquando etiam, antequam credantur. Nee tarnen sie intelliguntur modo, ut in futuro sciantur: et nunc etiam per fidem, qua mundantur corda, amplius intelliguntur: quia nisi per fidem diligatur Deus, non mundatur cor ad eum sciendum…. Ecce hie aperte habes, quia non potest sciri Deus, nisi prius diligendo credatur. Supra autem dictum est, quod nemo potest credere in Deum, nisi aliquid intelligat. Unde colligitur non posse sciri et intelligi credenda quaedam, nisi prius credantur; et quaedam non credi, nisi prius intelligantur; et ipsa per fidem amplius intelligi. Nee ea quae prius creduntur quam intelligantur, penitus ignorantur, cum fides sit ex auditu. Ignorantur tarnen ex parte, quia non sciuntur. Creditur ergo quod ignoratur, sed non penitus» (Sent. III, d. 24, c. 3).

134

«Addite scientiae charitatem, et utilis erit scientia. Per se enim inutilis est scientia, cum charitate utilis est» (In ep. 1 ad Cor c. 8 [M., P. L. CXCI 1601]).

135

Grabmann, Geschichte der scholastischen Methode I 129 ff.